1,6 triệu người tử vong hàng năm bởi bệnh do phế cầu khuẩn

Pfizer Việt Nam phối hợp cùng Bộ môn Nhi - Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh - Trung tâm Đào tạo Nhân lực Y tế theo Nhu cầu Xã hội - Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh (ĐHYD TP.HCM) lần lượt tổ chức thành công chuỗi hội thảo khoa học chuyên đề về phế cầu khuẩn với chủ đề: "Động học Týp huyết thanh trong mô hình bệnh phế cầu ở trẻ em" tại thành phố Hồ Chí Minh trong ngày 11/11 và tại Hà Nội ngày 13/11.

Chuỗi hội thảo vinh dự có được sự tham gia của quý Thầy Cô chủ tọa: GS.TS Phan Trọng Lân - Viện trưởng Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương; PGS.TS. Cao Hữu Nghĩa - Trưởng bộ môn Khoa học Y sinh, Viện Pasteur Hồ Chí Minh; GS.TS Phạm Nhật An - Phó Chủ tịch Hội Nhi khoa Việt Nam, Giám đốc Trung tâm Nhi kiêm Trưởng khoa nội trú Nhi - Trung tâm Nhi, Bệnh viện ĐKQT Vinmec Times City; BS.CKI Bạch Thị Chính – Giám đốc Y khoa Trung tâm tiêm chủng VNVC. Ngoài ra, còn quy tụ hơn 1,000 chuyên gia và cán bộ y tế trong nước.

Trẻ nhỏ – nhóm nguy cơ cao trước các týp phế cầu khuẩn có độc lực mạnh

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 1,6 triệu người tử vong bởi bệnh do phế cầu khuẩn, trong đó khoảng 1 triệu ca là trẻ dưới 5 tuổi. 

Phế cầu khuẩn là tác nhân gây ra nhiều bệnh nguy hiểm như viêm phổi, viêm tai giữa và đặc biệt là các bệnh lý nhiễm trùng xâm lấn (xâm nhập vào máu hoặc dịch não tủy) như viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết. Việt Nam là một trong 15 quốc gia có tỷ lệ mắc bệnh viêm phổi ở trẻ em cao nhất và đây cũng là một trong những căn bệnh đứng hàng đầu về tỷ lệ mắc bệnh và tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi.

Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng trẻ nhỏ có nguy cơ cao nhiễm các týp phế cầu có độc lực cao. Đặc biệt, các bệnh lý nhiễm trùng xâm lấn như viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết có thể để lại di chứng nặng nề về thần kinh, tim và thận, với khoảng 25 – 50% người sống sót sau bệnh phải đối mặt với di chứng thần kinh nghiêm trọng.

Báo cáo tại hội thảo, BS Trương Hữu Khanh - Nguyên Trưởng khoa Truyền nhiễm và Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng I, Thành phố Hồ Chí Minh; Phó Chủ tịch Hội Truyền nhiễm Thành phố Hồ Chí Minh nhấn mạnh: "Trẻ nhỏ là nhóm dễ tổn thương nhất trước phế cầu khuẩn, đặc biệt khi nhiễm phải các týp có độc lực cao. Tính xâm lấn và độc lực của phế cầu khuẩn không đồng đều giữa các týp huyết thanh do đó chiến lược phòng ngừa cần được thiết kế để bao phủ rộng các týp nguy cơ cao.

Ông còn cảnh báo phế cầu khuẩn hiện là một trong những tác nhân hàng đầu gây tử vong liên quan đến kháng kháng sinh (AMR) ở mọi lứa tuổi. Theo nghiên cứu đăng trên The Lancet năm 2019, ước tính có khoảng 600.000 ca tử vong liên quan đến phế cầu khuẩn kháng thuốc, trong đó khoảng 125.000 ca tử vong là hậu quả trực tiếp do tác nhân này. Vi khuẩn phế cầu nằm trong top 4 mầm bệnh nguy hiểm nhất góp phần làm gia tăng gánh nặng tử vong do AMR trên toàn thế giới.

Chiến lược dự phòng hiệu quả: Cần sớm và bao phủ rộng các týp huyết thanh nguy hiểm

Theo các chuyên gia, hiện có hơn 100 týp huyết thanh được ghi nhận, trong đó khoảng 80 – 90% các trường hợp bệnh do phế cầu xâm lấn ở trẻ em được xác định là do 23 týp gây ra, gồm các týp có nguy cơ cao như 1, 3, 5, 6A, 7F, 8, 11A, 12F, 15A, 19A, 19F và 31. Sự lưu hành và biến đổi không ngừng của các týp huyết thanh này đặt ra yêu cầu cấp thiết trong việc cập nhật các chiến lược phòng ngừa phù hợp với thực tế dịch tễ học.

Trước sự tiến hóa phức tạp của phế cầu khuẩn và tình trạng kháng kháng sinh ngày càng nghiêm trọng, các chuyên gia tại hội thảo nhấn mạnh rằng phòng ngừa chủ động là biện pháp chiến lược hàng đầu. Điều này cũng phù hợp với định hướng của Nghị quyết 72-NQ/TW về chuyển trọng tâm từ chữa bệnh sang phòng bệnh.

Kết luận tại hội thảo, các chuyên gia khuyến nghị chiến lược dự phòng cần được thực hiện toàn diện, đồng bộ và bền vững, bao gồm: Tăng cường vệ sinh cá nhân và môi trường sống; Nâng cao nhận thức cộng đồng về bệnh do phế cầu và dấu hiệu cảnh báo sớm; Chủ động phòng ngừa sớm.

Theo WHO, tiêm chủng được đánh giá là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để giảm gánh nặng bệnh tật do các tác nhân truyền nhiễm, đặc biệt trong bối cảnh đề kháng kháng sinh toàn cầu. Ngoài việc bảo vệ cá nhân, tiêm chủng còn giúp giảm tỷ lệ người lành mang trùng trong cộng đồng, tạo nên "lá chắn miễn dịch" bảo vệ cả những người chưa được tiêm.

"Sự lưu hành và biến đổi không ngừng của các týp huyết thanh phế cầu đặt ra yêu cầu cấp thiết trong việc theo dõi sát sao nhằm kiểm soát dịch bệnh tốt hơn. Việc ứng dụng các giải pháp dự phòng tiên tiến, có khả năng bao phủ rộng các týp huyết thanh nguy cơ cao, là hướng đi cần thiết để thu hẹp khoảng trống miễn dịch hiện nay. 

Đây là cách tiếp cận khoa học rất quan trọng nhằm giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và tử vong do bệnh phế cầu xâm lấn, đồng thời góp phần bảo vệ sức khỏe trẻ em một cách chủ động và bền vững" theo GS Javier Díez Domingo - Viện Nghiên cứu Vắc-xin, Cơ quan Y tế Công cộng FISABIO, Đại lộ Cataluña, Valencia, Tây Ban Nha.

Di sản vắc-xin cộng hợp – nền tảng vững chắc cho tương lai

Tính đến nay, Bộ Y tế đã cấp phép lưu hành năm loại vắc-xin phòng phế cầu khuẩn; mỗi loại có phương pháp phát triển,số lượng týp vi khuẩn phế cầu bao phủ, quá trình nghiên cứu lâm sàng và hồ sơ sau triển khai tiêm chủng khác nhau. Trong đó có bốn loại là vắc-xin theo công nghệ cộng hợp - loại công nghệ có khả năng tạo trí nhớ miễn dịch và giảm lượng phế cầu lưu trú ở vùng hầu họng, góp phần bảo vệ lâu dài và tăng cường miễn dịch cộng đồng.

Phát biểu tại chuỗi hội thảo, TS. Mark Fletcher, Giám đốc cấp cao, Bộ phận Y khoa Nghiên cứu và Phát triển Vắc-xin Pfizer cho biết: "Di sản của vắc-xin phế cầu cộng hợp là một thành tựu y học toàn cầu, được triển khai rộng rãi tại hơn 160 quốc gia và đã chứng minh vai trò quan trọng trong việc giảm gánh nặng bệnh tật và tử vong ở trẻ em. Chúng tôi tin rằng, đây là nền tảng vững chắc để tiếp tục mở rộng phạm vi bảo vệ, nâng cao hiệu quả phòng ngừa và tiếp tục giải quyết những thách thức y tế phức tạp trong tương lai như tình trạng đề kháng kháng sinh".