Kỳ kinh đầu tiên và những điều cần biết
Kỳ kinh đầu tiên là một sự kiện quan trọng đánh dấu sự bắt đầu của tuổi dậy thì. Kinh nguyệt bắt đầu có nghĩa là nang trứng và trứng đã được tạo ra tốt, quá trình rụng trứng diễn ra bình thường. Xét về mặt xã hội, nó thể hiện sự trưởng thành về thể chất của phái nữ. Còn về mặt y học, nó có nghĩa là cơ thể đã sẵn sàng cho việc mang thai.
Độ tuổi xuất hiện kinh nguyệt đầu tiên thường trong khoảng từ 9-14 tuổi được coi là bình thường. Sự khác biệt về thời điểm xuất hiện kinh nguyệt ở mỗi phụ nữ chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như địa lý, chủng tộc, dân tộc, văn hóa và mức sống.
Theo một số thống kê, tuổi trung bình bắt đầu có kinh nguyệt là 12 tuổi. Ở Anh là 13 tuổi, còn ở Hà Lan, Thụy Điển, Thụy Sĩ và Đức là từ 13 đến 13,5 tuổi. Tại Hàn Quốc, độ tuổi dậy thì đang có xu hướng sớm hơn. Theo thống kê điều tra sức khỏe và dinh dưỡng quốc dân của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hàn Quốc, độ tuổi trung bình bắt đầu có kinh nguyệt trong giai đoạn 2001-2011 là 12,7 tuổi. Tỷ lệ bé gái có kinh nguyệt trước 12 tuổi đã tăng từ 21% năm 2001 lên 34,6% năm 2011. Điều này cho thấy tỷ lệ bé gái dậy thì sớm đã tăng 64% trong 10 năm. Trung Quốc cũng ghi nhận xu hướng tương tự, với độ tuổi trung bình bắt đầu có kinh nguyệt giảm từ 12,8 tuổi năm 2014 xuống 12,3 tuổi.
Tác động của kinh nguyệt sớm và cách hỗ trợ bé gái
Dậy thì sớm đồng nghĩa với việc thời gian có kinh nguyệt sẽ kéo dài hơn. Nếu một bé gái bắt đầu có kinh nguyệt ở tuổi 12 và mãn kinh ở tuổi 50, cô ấy sẽ có kinh nguyệt tổng cộng 495 lần trong đời. Kể cả khi trừ đi thời gian mang thai, con số này vẫn ở mức hơn 450 lần.
Kinh nguyệt là quá trình lặp đi lặp lại của việc tạo ra và phá hủy các tế bào mới, do đó, số lần hành kinh nhiều như vậy sẽ gây áp lực lên tử cung. Ngoài ra, việc tiếp xúc lặp đi lặp lại với estrogen và các hormone sinh dục khác cũng gây áp lực lên vú. Hiện nay, nhiều nghiên cứu đang được tiến hành để tìm hiểu mối liên hệ giữa tổng số lần hành kinh trong đời và nguy cơ mắc ung thư vú và ung thư tử cung.
Điều khiến các bé gái bối rối nhất khi bắt đầu có kinh nguyệt có lẽ là máu kinh, lượng kinh nguyệt và cơn đau bụng kinh. Để tránh cho các em bị sốc, mẹ và con gái nên trò chuyện cởi mở về kinh nguyệt từ khoảng 10 tuổi, trước khi kỳ kinh đầu tiên xuất hiện.
Máu kinh bình thường có màu từ hồng nhạt đến đỏ tươi. Tuy nhiên, vào những ngày lượng kinh nguyệt nhiều, máu kinh có thể chuyển sang màu đỏ sẫm. Việc máu kinh chuyển từ màu đỏ sang màu sẫm hơn vào ngày thứ 3 của chu kỳ là điều bình thường. Cuối chu kỳ kinh nguyệt, các tế bào niêm mạc tử cung bong ra cùng với máu kinh, khiến máu kinh chuyển sang màu nâu sẫm. Đây cũng là hiện tượng hoàn toàn bình thường, cha mẹ cần trấn an con gái đừng lo lắng.
Lượng kinh nguyệt, đau bụng kinh và những lưu ý quan trọng
Cha mẹ cũng nên hướng dẫn con gái cách theo dõi lượng kinh nguyệt và thời gian hành kinh. Chu kỳ kinh nguyệt thường kéo dài từ 5-7 ngày, với tổng lượng máu mất đi khoảng 30-50ml. Vì máu kinh đi kèm với các chất thải khác trong tử cung, tổng lượng dịch tiết ra khoảng 70-80ml. Cha mẹ nên cung cấp thông tin này để con gái có thể tự theo dõi.
Đau bụng kinh là một cảm giác rất lạ lẫm và khó chịu đối với các bé gái. Trên thực tế, rất hiếm khi bị đau bụng kinh ngay trong kỳ kinh đầu tiên. Đau bụng kinh là cảm giác do niêm mạc tử cung dày lên để chuẩn bị cho việc mang thai bị bong ra bởi sự co bóp của cơ tử cung.
Trong kỳ kinh đầu tiên, quá trình rụng trứng chưa hoàn thiện nên hiếm khi gây đau. Thông thường, các bé gái sẽ trải nghiệm cơn đau bụng kinh đầu tiên trong vòng 1-2 năm sau kỳ kinh nguyệt đầu tiên.
Đau bụng kinh: Nguyên nhân, cách xử lý và khi nào cần đi khám
Đau bụng kinh là hiện tượng sinh lý bình thường, nhưng mức độ và triệu chứng đau bụng kinh rất khác nhau ở mỗi người. Thông thường, các bé gái chỉ cảm thấy vùng xương chậu nặng nề và khó chịu, nhưng trong trường hợp nghiêm trọng, cơn đau có thể lan xuống xương cụt và đùi. Cơn đau cũng có thể dữ dội như bị chuột rút ở bụng dưới, kèm theo buồn nôn, nôn mửa và tiêu chảy.
Đối với những cơn đau thông thường, có thể chườm ấm bụng hoặc mát-xa vùng xương chậu để giảm đau. Nếu cơn đau ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, bé gái có thể uống thuốc giảm đau theo hướng dẫn của bác sĩ.
Nguyên lý hoạt động của thuốc giảm đau là ức chế prostaglandin, chất gây co bóp tử cung. Các loại thuốc giảm đau được bán trên thị trường đều là thuốc kháng viêm không steroid, nên việc sử dụng không gây hại nhiều cho cơ thể. Việc giúp con gái thoải mái trong sinh hoạt hàng ngày quan trọng hơn là bắt con chịu đựng cơn đau, vì vậy nên sử dụng thuốc giảm đau theo hướng dẫn của dược sĩ.
Nếu cơn đau bụng kinh không thuyên giảm sau khi dùng thuốc giảm đau, cần đưa bé gái đi khám. Nguyên nhân có thể không phải do co thắt tử cung (đau bụng kinh nguyên phát) mà là do các bất thường trong khoang chậu (đau bụng kinh thứ phát). Một số bệnh lý có thể gây đau bụng kinh thứ phát bao gồm lạc nội mạc tử cung, dị tật tử cung hoặc âm đạo, dính tử cung, u xơ tử cung, u nang buồng trứng mạn tính và hội chứng buồng trứng sót lại. Cần siêu âm vùng chậu để kiểm tra các bất thường này và điều trị tích cực nếu phát hiện bất thường.
Chu kỳ kinh nguyệt: Quá trình và những yếu tố ảnh hưởng
Chu kỳ kinh nguyệt bắt đầu bằng việc tuyến yên giải phóng hormone kích thích nang trứng (FSH). Hormone này kích thích các nang trứng (tập hợp tế bào hình túi trong mô buồng trứng) tiết ra estrogen, đồng thời thúc đẩy sự trưởng thành của nang trứng và trứng. Khi lượng estrogen tiết ra đủ cao, cơ chế phản hồi âm tính sẽ làm giảm tiết FSH và tăng tiết hormone tạo hoàng thể (LH).
LH làm vỡ nang trứng trưởng thành, giải phóng trứng ra ngoài. Quá trình này được gọi là rụng trứng. Sau khi rụng trứng, nang trứng vỡ sẽ phát triển thành hoàng thể. Hoàng thể là một khối u tạm thời được hình thành từ nang trứng vỡ.
Hoàng thể chịu sự kích thích của LH và tiết ra progesterone. Progesterone làm dày niêm mạc tử cung và tạo ra mạng lưới mạch máu dày đặc để chuẩn bị cho việc mang thai. Nó cũng gửi tín hiệu đến tuyến yên để ức chế tiết FSH và LH, ngăn chặn sự phát triển của trứng mới và quá trình rụng trứng tiếp theo.
Quá trình thụ thai, hành kinh và chu kỳ kinh nguyệt
Từ đây có hai trường hợp xảy ra. Trường hợp thứ nhất là tinh trùng xâm nhập và thụ tinh với trứng. Trong trường hợp này, hoàng thể tiếp tục tồn tại và tiết ra progesterone. Lượng estrogen cũng được duy trì. Điều này ức chế tuyến yên tiết FSH và LH. Estrogen và progesterone phối hợp làm dày niêm mạc tử cung để bảo vệ trứng đã thụ tinh. Trạng thái này gọi là mang thai.
Trường hợp thứ hai là không có sự thụ tinh. Trong trường hợp này, hoàng thể không còn chức năng và sẽ thoái hóa. Sự biến mất của hoàng thể dẫn đến giảm progesterone và niêm mạc tử cung dày lên bị bong ra, làm vỡ các mao mạch. Máu và niêm mạc tử cung bị bong ra theo âm đạo ra ngoài, gọi là hành kinh hay kinh nguyệt.
Sau khi kết thúc kỳ kinh nguyệt, nồng độ estrogen và progesterone thấp sẽ gửi tín hiệu đến vùng dưới đồi, kích thích giải phóng hormone giải phóng gonadotropin (GnRH). GnRH kích thích tuyến yên tiết FSH, bắt đầu một chu kỳ kinh nguyệt mới.
Chu kỳ kinh nguyệt này lặp lại khoảng 28 ngày một lần. Có giả thuyết cho rằng chu kỳ 28 ngày liên quan đến chu kỳ của mặt trăng, nhưng đó chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên. 28 ngày chỉ là chu kỳ trung bình, có thể ngắn hơn hoặc dài hơn. Chu kỳ kinh nguyệt từ 21 đến 35 ngày được coi là bình thường. Chu kỳ kinh nguyệt không cần phải chính xác từng ngày, có thể sớm hoặc muộn hơn vài ngày.
Theo dõi chu kỳ kinh nguyệt và tầm quan trọng của việc duy trì chu kỳ đều đặn
Tuy nhiên, nếu chu kỳ kinh nguyệt kéo dài hơn 35 ngày, cần chú ý đến tình trạng sức khỏe. Nguyên nhân gây chậm kinh thường là do chế độ ăn kiêng và tập luyện quá mức, làm việc quá sức và căng thẳng. Tình trạng mất kinh thường xảy ra ở học sinh đang trong giai đoạn ôn thi, phụ nữ giảm cân quá nhanh trong thời gian ngắn và vận động viên tập luyện cường độ cao. Điều này có thể được hiểu là cơ thể tự động ngừng chức năng sinh sản vì chưa đủ khỏe mạnh để mang thai.
Các bạn thiếu niên thường không nhận thức được vấn đề mất kinh, vì vậy cha mẹ cần theo dõi và đưa con đi khám nếu cần thiết. Việc có kinh nguyệt đều đặn là dấu hiệu cho thấy chu kỳ hormone nữ đang hoạt động bình thường. Vì vậy, cha mẹ nên giáo dục con gái ngay từ sớm để các em coi việc theo dõi kinh nguyệt là một thước đo sức khỏe của mình.