Có lẽ không có nỗi buồn nào khiến bố mẹ chạnh lòng hơn khoảnh khắc nhận ra: con không còn muốn chia sẻ với mình nữa. Những câu chuyện luyên thuyên ngày bé; những niềm vui bé xíu cũng chạy lại khoe; những lần ngã, lần bị bạn giành đồ… ngày nào con cũng kể.
Nhưng rồi bỗng một ngày, con lớn hơn, trầm hơn, kín đáo hơn. Bố mẹ hỏi gì, con cũng chỉ đáp: "Không có gì"; "Con ổn mà"; "Không cần đâu mẹ"... Và chính trong những khoảng lặng đó, bố mẹ bắt đầu lo — con đã xảy ra chuyện gì? Lo hơn nữa — hay là… con không còn tin mình như trước?
Sự xa cách giữa cha mẹ và con cái không phải đến từ một nguyên nhân duy nhất. Nó là sự cộng hưởng của tuổi dậy thì, áp lực học tập, thay đổi hormon, bạn bè, tự trọng… và đôi khi, cả những sơ suất vô tình của chính bố mẹ. Nhưng khoảng cách nào cũng có thể thu hẹp, chỉ cần chúng ta kiên nhẫn và học cách bước vào thế giới của con đúng cách.
Dưới đây là những hướng đi giúp bố mẹ kết nối lại với con một cách nhẹ nhàng mà hiệu quả.
1. Đừng truy hỏi, hãy tạo không gian để con muốn nói
Càng hỏi dồn, con càng im. Càng ép chia sẻ, con càng đóng cửa. Trẻ không nói không đồng nghĩa trẻ không muốn nói — mà là con chưa sẵn sàng, hoặc con sợ phản ứng của bố mẹ.
Thay vì hỏi dồn: "Có chuyện gì?"; "Tại sao không nói?"; "Đang giấu mẹ chuyện gì đúng không?"...
Hãy thử nói: "Khi nào con muốn kể, mẹ luôn ở đây"; "Con có thể nói bất kỳ điều gì, mẹ sẽ không mắng"; "Mẹ tôn trọng cảm xúc của con."
Hãy nhớ rằng, không gian an toàn mới tạo ra lời chia sẻ.
2. Hối lỗi nhẹ nhàng nếu bố mẹ từng phản ứng sai
Nhiều đứa trẻ im lặng vì… sợ bị mắng, bị đánh giá.
Ví dụ:
Con kể chuyện bị điểm kém → bố mẹ nổi nóng.
Con kể chuyện bị bạn bắt nạt → bố mẹ bảo "có gì đâu".
Con kể những cảm xúc tiêu cực → bố mẹ gạt phăng "tập trung học đi".
Chỉ 1–2 lần như vậy là đủ để con đóng sập cánh cửa tâm sự.
Nếu bố mẹ nhận ra điều này, hãy nói một câu xin lỗi nhỏ nhưng có sức nặng lớn:
"Mẹ xin lỗi nếu trước đây mẹ đã làm con thấy không an toàn khi chia sẻ. Mẹ muốn hiểu con hơn. Lần này mẹ sẽ lắng nghe."
Một sự thừa nhận nhẹ nhàng có thể mở lại cánh cửa đã đóng từ lâu.
3. Kể chuyện của mình trước, con sẽ tự kể chuyện của con
Trẻ khó mở lòng khi cảm giác chỉ mình nó bị "soi". Nhưng nếu bố mẹ cũng kể, cũng chia sẻ, con sẽ thấy việc tâm sự là bình thường.
Ví dụ:
"Hôm nay mẹ hơi buồn vì công việc, nhưng mẹ nói chuyện với đồng nghiệp nên nhẹ lòng hơn."
"Hồi mẹ bằng tuổi con mẹ cũng từng bị bạn thân giận mà không hiểu lý do."
Trẻ sẽ thấy: "À, bố mẹ cũng có cảm xúc. Bố mẹ hiểu mình." Và điều đó khiến con dễ mở lời.
4. Đừng "hỏi cung" con
Nhiều bố mẹ vô tình biến giờ tâm sự của con thành buổi… tra khảo. Thay vì hỏi nhanh – đáp nhanh: "Con làm gì?"; "Với ai?"; "Ở đâu?"; "Bao lâu?"...
Hãy trò chuyện theo hướng gợi mở:
"Hôm nay có chuyện gì khiến con vui nhất?"
"Nếu con có thể thay đổi 1 điều ở trường, con muốn thay đổi điều gì?"
"Có ai làm con khó xử không?"
Những câu hỏi cảm xúc giúp con mở lòng tự nhiên hơn.
5. Kết nối bằng hoạt động
Nhiều trẻ không thích bị hỏi trực tiếp, nhưng lại dễ mở lời khi cảm giác được kết nối qua hành động.
Ví dụ: Đi dạo cùng con 10–15 phút mỗi tối; cùng chơi một trò chơi nhẹ; cùng nấu ăn; cùng xem phim và bình luận; đưa con đi uống trà sữa, đi siêu thị...
Trong lúc làm những điều ấy, trẻ sẽ "lỡ" kể chuyện của mình lúc nào không hay.
6. Tôn trọng những bí mật nhỏ của con
Nếu muốn con chia sẻ, bố mẹ phải chứng minh rằng con có quyền riêng tư.
Không đọc tin nhắn của con
Không lục đồ
Không kể chuyện riêng của con cho họ hàng
Không lấy cảm xúc của con ra đùa
Một đứa trẻ cảm thấy được tôn trọng mới dám tin tưởng.
7. Nhớ rằng: im lặng không phải là xa cách
Rất nhiều bố mẹ tưởng rằng con không kể chuyện nữa nghĩa là con không cần mình. Nhưng thực tế, phần lớn trẻ chỉ đang trải qua:
- Sự biến đổi tâm lý tuổi lớn
- Nhu cầu độc lập
- Cảm giác muốn tự giải quyết
- Nỗi sợ bị hiểu lầm
Khoảng lặng ấy không phải dấu chấm hết, nó chỉ là tín hiệu để bố mẹ bước vào thế giới của con một cách tinh tế hơn. Và quan trọng nhất — khoảng lặng không đồng nghĩa với mất kết nối, trừ khi bố mẹ bỏ cuộc.
Kết
Con không nói nữa không đáng sợ bằng việc bố mẹ ngừng cố gắng hiểu con. Mỗi đứa trẻ đều có một cánh cửa tâm hồn riêng, có lúc cửa mở toang, có lúc chỉ hé một khe nhỏ. Việc của bố mẹ không phải ép con mở cửa, mà là ở lại bên ngoài, kiên nhẫn, nhẹ nhàng và đủ ấm áp để con muốn tự mở ra.
Hãy nhớ rằng: Trẻ có thể xa cách với cả thế giới, nhưng đừng để con phải xa cách với chính bố mẹ mình. Và chỉ cần bố mẹ không ngừng yêu thương, không ngừng lắng nghe, không ngừng điều chỉnh… thì một ngày nào đó, con sẽ lại bước đến và nói: "Mẹ ơi, con kể mẹ nghe chuyện này nè…"