1. Bệnh lỵ: Không phải tiêu chảy thông thường, mà là tình trạng viêm loét ruột
Lỵ là bệnh truyền nhiễm đường ruột do vi khuẩn lỵ (phổ biến nhất là Shigella) gây ra, chủ yếu tấn công niêm mạc đại tràng. Sau khi xâm nhập vào đường ruột, vi khuẩn sẽ “định cư” trên thành ruột, giải phóng độc tố phá hủy niêm mạc. Điều này gây ra hiện tượng sung huyết, phù nề và loét niêm mạc, dẫn đến một loạt các triệu chứng.
Bệnh lỵ lây lan rất nhanh, chủ yếu qua đường ăn uống – ăn thực phẩm, nước uống bị ô nhiễm vi khuẩn, hoặc tiếp xúc với chất nôn, phân của người bệnh mà không rửa tay trước khi ăn.
2. Các dấu hiệu cảnh báo khi bị nhiễm lỵ
Các triệu chứng của bệnh lỵ “hung dữ” hơn tiêu chảy thông thường, bao gồm:
1. Tiêu chảy cấp tính: Đi ngoài hơn mười lần, thậm chí vài chục lần một ngày. Ban đầu phân lỏng, sau đó chuyển sang phân nhầy lẫn máu (phân có chất nhầy màu trắng và lẫn máu). Mỗi lần đi ngoài lượng phân không nhiều, nhưng luôn có cảm giác mót rặn (trong y học gọi là “lý cấp hậu trọng”).
2. Đau bụng dữ dội: Đau quặn bụng từng cơn ở vùng bụng dưới (quanh rốn hoặc hố chậu trái), giống như ruột bị “thắt nút”. Cơn đau có thể giảm bớt sau khi đi ngoài.
3. Toàn thân mệt mỏi: Kèm theo sốt (38°C-40°C), đau đầu, mệt mỏi. Trường hợp nặng có thể xuất hiện mất nước (khô miệng, ít tiểu, da mất tính đàn hồi), rối loạn điện giải (chuột rút tay chân).
4. Cần đặc biệt lưu ý ở trẻ em: Trẻ nhỏ bị nhiễm lỵ có thể bị sốt cao co giật. Nếu không được bù nước kịp thời, trẻ dễ bị mất nước nhanh chóng, thậm chí sốc, cha mẹ cần hết sức cảnh giác.
3. Những đối tượng dễ mắc bệnh lỵ
- Những người “ăn uống không kiêng khem”: Thích ăn đồ sống, lạnh (như gỏi cá, hoa quả chưa rửa sạch), ăn hàng quán vỉa hè (điều kiện vệ sinh kém) hoặc uống nước lã có nguy cơ nhiễm bệnh cao.
- Nhóm người có hệ miễn dịch yếu: Trẻ em, người già, phụ nữ mang thai, cũng như người mắc các bệnh nền như tiểu đường, bệnh thận, dễ bị nhiễm trùng nặng hơn và phục hồi chậm hơn.
- Người sống trong môi trường tập thể: Trường học, nhà trẻ, nhà máy… một khi có người mắc bệnh, dễ lây lan qua đường ăn uống chung, sử dụng chung nhà vệ sinh, gây ra dịch bệnh nhỏ trong phạm vi hẹp.
4. Các xét nghiệm chẩn đoán bệnh lỵ
- Xét nghiệm phân tìm máu: Dưới kính hiển vi có thể thấy nhiều bạch cầu, hồng cầu và tế bào mủ, cho thấy đường ruột bị viêm và chảy máu.
- Nuôi cấy phân: Là “tiêu chuẩn vàng” chẩn đoán, có thể nuôi cấy được vi khuẩn lỵ, đồng thời xác định được loại vi khuẩn và loại thuốc kháng sinh nhạy cảm (hướng dẫn sử dụng thuốc).
- Công thức máu: Giai đoạn cấp tính, bạch cầu và bạch cầu trung tính sẽ tăng cao, phản ánh cơ thể bị nhiễm khuẩn.
5. Phân biệt lỵ với các bệnh đường ruột khác
- Viêm ruột thông thường (như nhiễm virus Norovirus): Cũng gây tiêu chảy, nhưng phân thường lỏng, ít khi có máu mủ, đau bụng nhẹ, ít sốt, bệnh diễn biến ngắn (tự khỏi sau 1-3 ngày).
- Viêm loét đại tràng: Bệnh mạn tính, tái phát nhiều lần với phân nhầy lẫn máu, kèm theo đau bụng, tiêu chảy, nhưng không sốt rõ rệt, điều trị bằng kháng sinh không hiệu quả, cần nội soi đại tràng để phân biệt.
- Lỵ amip: Do ký sinh trùng amip gây ra, phân có dạng “mứt” (màu đỏ sẫm, có mùi tanh hôi), không mót rặn rõ rệt, có thể tìm thấy thể hoạt động của amip trong phân.
6. Điều trị bệnh lỵ để nhanh chóng hồi phục
1. Điều trị chung: Giảm tải cho đường ruột
- Cách ly và nghỉ ngơi: Giai đoạn cấp tính cần cách ly tại nhà (ít nhất 1 tuần sau khi hết triệu chứng), tránh lây nhiễm cho người thân. Trường hợp nặng cần nhập viện, nghỉ ngơi tại giường.
- Bù nước là quan trọng: Tiêu chảy gây mất nước, cần uống nhiều dung dịch oresol (pha theo hướng dẫn, uống ít một, nhiều lần). Trường hợp mất nước nặng (khô miệng, ít tiểu, chóng mặt) cần truyền dịch tĩnh mạch (truyền nước muối sinh lý, glucose) để bù nước và điện giải.
- Điều chỉnh chế độ ăn: Giai đoạn cấp tính nên ăn thức ăn lỏng hoặc bán lỏng (như cháo loãng, súp, mì sợi), tránh thức ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng, sống lạnh. Sau khi bệnh thuyên giảm, dần dần trở lại chế độ ăn bình thường, không nên vội vàng ăn những món nhiều đạm, dầu mỡ.
2. Điều trị bằng thuốc: Kết hợp “diệt khuẩn” và “điều trị triệu chứng”
- Kháng sinh “diệt khuẩn”: Lỵ là bệnh nhiễm khuẩn, bắt buộc phải dùng kháng sinh! Cần tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ, dùng đủ liều, không được tự ý dừng thuốc khi thấy bệnh thuyên giảm (nếu không bệnh dễ tái phát hoặc kháng thuốc).
- Điều trị triệu chứng:
Trường hợp đau bụng nhiều, có thể dùng thuốc giảm co thắt trong thời gian ngắn.
- Trường hợp tiêu chảy nhiều lần, có thể dùng smecta theo hướng dẫn của bác sĩ (bảo vệ niêm mạc ruột, giảm số lần đi ngoài), nhưng không được dùng thuốc cầm tiêu chảy mạnh (như loperamide) sẽ khiến vi khuẩn và độc tố ứ đọng trong ruột, làm bệnh nặng thêm.