Việc chuyển cấp – từ mẫu giáo lên tiểu học, từ tiểu học lên THCS hay từ THCS lên THPT – là một bước ngoặt quan trọng trong hành trình học tập và trưởng thành của mỗi đứa trẻ. Đặc biệt khi con bắt đầu năm học mới ở một ngôi trường hoàn toàn xa lạ, bố mẹ cần chuẩn bị tâm lý vững vàng cho con, để con không chỉ thích nghi nhanh mà còn cảm thấy an toàn, được ủng hộ và sẵn sàng học hỏi.
Dưới đây là những gợi ý thiết thực mà bố mẹ có thể áp dụng.
1. Thừa nhận và tôn trọng cảm xúc của con
Trẻ có thể hồi hộp, lo lắng, thậm chí sợ hãi trước môi trường mới, thầy cô mới và những người bạn xa lạ.
Hãy để con thoải mái chia sẻ cảm xúc, bố mẹ đừng vội phủ nhận (“Không có gì phải lo!”) mà hãy công nhận nỗi sợ của con là điều hoàn toàn bình thường.
Gợi mở nhẹ nhàng:
“Con thấy thế nào khi nghĩ đến trường mới?”
“Điều gì khiến con lo nhất?”
“Con mong chờ điều gì ở lớp học mới?”
2. Cung cấp thông tin cụ thể về trường mới
Dẫn con đến trường mới trước ngày khai giảng (nếu được), giới thiệu khuôn viên, lớp học, nhà vệ sinh, thư viện…
Nếu có website hoặc fanpage của trường, hãy cùng con xem hình ảnh, video hoặc hoạt động học sinh – giúp con hình dung cụ thể hơn.
Bố mẹ có thể kể một vài câu chuyện tích cực về ngôi trường mới, tạo tâm thế hào hứng thay vì lo lắng.
3. Khuyến khích kỹ năng kết bạn và hòa nhập
Tập cho con một vài cách bắt chuyện đơn giản như:
“Bạn tên gì vậy?”
“Bạn thích trò chơi gì?”
“Mình ngồi cạnh nhau nhé?”
Nếu con rụt rè, bố mẹ có thể diễn vai tại nhà để con thực hành các tình huống kết bạn, xin giúp đỡ cô giáo, mượn bút từ bạn…
4. Duy trì thói quen sinh hoạt ổn định
Những tuần cuối hè, bố mẹ nên dần điều chỉnh giờ ngủ – giờ ăn – giờ học giống với lịch học năm học mới.
Tránh việc con đang quen ngủ trễ, dậy muộn rồi bị sốc khi bắt đầu học chính thức.
5. Chuẩn bị đồ dùng học tập cùng con
Việc cùng con chọn cặp sách, bút, bảng tên… không chỉ là chuẩn bị vật chất mà còn tạo cảm giác hào hứng và kiểm soát cho con.
Nên để con được tự chọn một số món đồ yêu thích (trong giới hạn cho phép), điều đó giúp con thấy mình được tôn trọng và sẵn sàng hơn.
6. Nhấn mạnh rằng “bố mẹ luôn ở đây”
Cho con cảm giác an toàn về mặt tinh thần:
“Dù con gặp khó khăn gì, con chỉ cần nói với bố/mẹ là được.”
“Con có thể học dần, không cần giỏi ngay, nhưng cứ cố gắng là bố mẹ vui rồi.”
Tránh áp lực kiểu:
“Vào cấp 1/2/3 là phải học nghiêm túc”,
“Con lớn rồi, không được khóc nữa”...
7. Luôn quan sát và điều chỉnh
Những tuần đầu sau khi đi học, hãy trò chuyện thường xuyên để nắm bắt tâm trạng và quá trình thích nghi của con.
Nếu con có biểu hiện sợ đi học, buồn bã, không muốn đến trường, hãy kiên nhẫn tìm hiểu nguyên nhân thay vì quát mắng hay cưỡng ép.
Dưới đây là checklist chuẩn bị tâm lý và thực tế dành cho bố mẹ có con chuyển cấp – giúp con bắt đầu năm học mới ở môi trường mới một cách suôn sẻ và vững vàng hơn.
Checklist chuẩn bị cho bé chuyển cấp, vào trường mới
2 tuần trước khi vào học
Tâm lý:
Trò chuyện với con về trường mới: thầy cô, bạn bè, hoạt động học tập…
Chia sẻ những kỷ niệm vui về thời đi học của bố/mẹ để con thấy háo hức hơn.
Xem ảnh/video trường mới cùng con nếu chưa có cơ hội tới thăm trường.
Kể chuyện về một ngày đi học mẫu ở cấp học mới – ngắn gọn, tích cực.
Nhấn mạnh rằng “ai cũng có thể thấy lo lắng khi đến nơi mới, và điều đó hoàn toàn bình thường.”
Thói quen – Sinh hoạt
Dần điều chỉnh giờ ngủ, giờ thức theo khung giờ học mới.
Tạo nề nếp ăn uống đúng bữa.
Giảm thời gian xem tivi/thiết bị điện tử, tăng hoạt động vận động nhẹ nhàng (đi bộ, đạp xe…).
1 tuần trước khi vào học
Chuẩn bị học cụ
Cùng con chọn và dán nhãn tên lên cặp sách, sách vở, bút thước…
Mua thêm những món đồ con thích để tạo cảm giác “phấn khởi” (hộp bút mới, sticker…).
Sắp xếp góc học tập tại nhà thật gọn gàng, dễ thương.
Kỹ năng mềm
Hướng dẫn con cách tự đi vệ sinh, lau mũi, rửa tay sạch.
Diễn vai: tập tình huống xin phép cô, mượn đồ bạn, tự giới thiệu bản thân…
Gợi ý 1–2 câu chào hỏi, kết bạn cơ bản (nếu con còn rụt rè).
1–2 ngày trước ngày khai giảng
Dẫn con đi thăm lại trường (nếu có thể): nhìn lớp, sân chơi, hành lang…
Chuẩn bị tinh thần: “Ngày mai con không cần giỏi ngay đâu, chỉ cần vui vẻ và cố gắng là được.”
Ngủ sớm, tránh nói quá nhiều về “áp lực đi học” khiến con căng thẳng.
Ngày đầu tiên đi học
Gọi con dậy sớm, tránh vội vàng, tạo cảm giác an toàn và yên tâm.
Để con mang theo món đồ nhỏ con yêu thích (khăn tay, sticker, dây buộc tóc…)
Nếu được, hãy đưa con tới lớp, chào cô cùng con, nói lời tạm biệt tích cực: “Bố/mẹ sẽ đón con sớm nhé, con chơi vui nha!”
Tuần học đầu tiên
Mỗi tối trò chuyện với con: hôm nay vui gì, có gì khiến con buồn không?
Không hỏi dồn: “Hôm nay học được gì?”, hãy bắt đầu bằng:“Con ngồi cạnh bạn nào nè?”; “Cô giáo có cười không?”; “Bữa trưa hôm nay có ngon không?”
Ghi nhận những thay đổi tích cực của con (tự thay quần áo, tự ăn sáng…).
Lưu ý
Nếu con chuyển cấp có thay đổi luôn cả môi trường sống (chuyển nhà, chuyển tỉnh…), hãy dành thời gian thăm khu vực quanh trường, công viên, tiệm sách để con không thấy lạ lẫm.
Nên hạn chế so sánh con với anh chị hoặc bạn bè khác: mỗi bé có tốc độ thích nghi riêng.
Kết luận
Sự thay đổi môi trường học có thể khiến con trẻ thấy choáng ngợp và lạc lõng, nhưng với sự chuẩn bị tâm lý từ bố mẹ, con sẽ sớm làm quen, xây dựng được sự tự tin và dần dần tận hưởng hành trình học tập mới. Đừng quên: bố mẹ không thể đi học thay con, nhưng có thể đồng hành cùng con trên từng bước chuyển mình.