Theo dõi chi tiêu là bước đầu tiên và quan trọng nhất trên hành trình quản lý tài chính cá nhân. Đây là điều mà chúng ta ai cũng biết. Nhưng nghịch lý là không ít người, dù ghi chép đầy đủ, tỉ mỉ đến từng ly cà phê hay gói xôi buổi sáng, vẫn không thấy tiền dư ra là bao, thậm chí tháng nào cũng hết sạch. Họ biết mình tiêu vào đâu, nhưng không biết làm sao để chi tiêu thông minh hơn.
Vậy đâu là lý do?
1. Ghi chép chi tiêu cho có, không có mục đích rõ ràng
Nhiều người bắt đầu ghi chép chi tiêu theo kiểu thử cho biết, thử xem thế nào. Họ cũng tải app, cũng lập file. Sau vài tuần, việc này cũng dần trở thành thói quen. Chuyện tưởng đến thế là đã thành công, nhưng mà không.
Ảnh minh họa
Nếu ghi chép chi tiêu xong rồi để đó, không có sự tổng kết, không thấy được những "kẽ hở" làm rò rỉ tiền, không đặt câu hỏi "mình có thể cắt giảm chỗ nào?",... thì quả thực có ghi chép cũng như không.
Nói cách khác, ghi chép chi tiêu phải đi kèm với 1 mục tiêu rõ ràng: Hiểu thói quen tiêu tiền của bản thân, cắt giảm chi tiêu,... Khi có mục tiêu, mỗi khoản chi mới được đặt trong bối cảnh cụ thể: Chi việc này có cần thiết không, có cách nào tối ưu hơn không? Chỉ khi đó, việc ghi chép mới có ý nghĩa. Một người theo dõi chi tiêu hiệu quả là người dùng dữ liệu đó để điều chỉnh hành vi, chứ không phải để "tự dằn vặt" hay "ghi cho vui".
2. Không phân nhóm nhu cầu chi tiêu
Tiêu gì cũng ghi lại nhưng lại không phân nhóm nhu cầu, đến lúc nhìn lại thấy rối như tơ vò, chẳng hiểu gì, chẳng thấy được bức tranh tổng thể. Đây là sai lầm không ít người mắc phải.
Họ cố gắng ghi đến từng khoản nhỏ: "bánh mì 15.000", "trà sữa 42.000", "gửi xe 5.000"… nhưng lại quên gom các khoản này vào nhóm lớn hơn. Kết quả là bảng chi tiêu đầy thông tin nhưng thiếu hệ thống.
Trong quản lý tài chính, việc phân nhóm là yếu tố then chốt. Những nhóm cơ bản thường gồm: Nhu cầu cố định (ăn uống, nhà ở, đi lại), phát triển bản thân, giải trí, đầu tư - tiết kiệm và phát sinh. Khi nhóm lại, bạn sẽ dễ nhận ra tỉ trọng chi tiêu của mình nghiêng về đâu.
3. Không cập nhật và rà soát thường xuyên
Sai lầm thứ 3 và cũng là nguyên nhân khiến nhiều người bỏ cuộc giữa chừng là thiếu tính kỷ luật. Họ ghi được vài ngày, rồi quên. Hoặc ghi xong, không bao giờ xem lại. Trong khi bản chất của việc ghi chép chi tiêu không chỉ đơn giản là lưu lại, mà là tự phản chiếu: Phản chiếu thói quen tiêu dùng, cảm xúc khi tiêu tiền, và mức độ kiểm soát bản thân. Nếu không xem lại, không đánh giá, bạn sẽ không bao giờ biết mình đang đi đúng hướng hay không.
Ảnh minh họa
Một nguyên tắc nhỏ nhưng rất hiệu quả là rà soát chi tiêu mỗi tuần và tổng kết mỗi tháng. Việc này không mất nhiều thời gian, nhưng giúp bạn phát hiện kịp thời những "khoản rò rỉ" nhỏ.
Không ít người cho rằng ghi chép chi tiêu là chuyện nhỏ, nhưng thực tế, đó là tấm gương phản ánh rất rõ tính cách tài chính của một người: Bạn có kế hoạch hay sống theo cảm hứng, bạn biết mình đang làm gì với tiền, hay chỉ để tiền trôi đi trong vô thức.
Sự khác biệt giữa người quản lý tài chính tốt và người luôn chật vật không nằm ở thu nhập, mà ở việc họ có đối thoại được với dòng tiền của chính mình hay không.
Vậy nên ghi chép chi tiêu không phải là bài tập ghi nhớ, mà là công cụ để hiểu bản thân. Làm đúng, nó giúp bạn nắm quyền chủ động trong tài chính. Làm sai, nó chỉ khiến bạn thêm áp lực, thêm cảm giác mình kém giỏi trong quản lý tiền bạc. Nếu bạn đang bắt đầu hành trình xây dựng mối quan hệ lành mạnh với tiền bạc, hãy nhớ: Đừng cố ghi thật nhiều, hãy ghi đúng cách.