Trong những buổi họp lớp, không ít người nhận ra một điều khá thú vị: cùng sinh năm, cùng độ tuổi, nhưng có người da vẫn căng mịn, đầy đặn, trông trẻ hơn cả chục tuổi; trong khi người khác đã xuất hiện nhiều đốm sắc tố, nếp nhăn, gương mặt già dặn thấy rõ. Sự chênh lệch “tuổi ngoại hình” ấy có thật sự chỉ do bẩm sinh hay không?
Giáo sư Otsuka Atsushi, khoa Da liễu, Trường Y Đại học Kinki, Nhật Bản, cho rằng lão hóa da không phải kết quả của một yếu tố đơn lẻ. Đó là cuộc “đua đường dài” giữa gen di truyền, thói quen sống, môi trường và cách chăm sóc da tích lũy qua nhiều năm.
Theo ông, có bốn nguyên nhân chính khiến tốc độ lão hóa da ở mỗi người khác nhau rõ rệt.
Trước hết, lão hóa do ánh nắng là “sát thủ số một”. Nhiều người nghĩ già là do tuổi tác, nhưng giáo sư nhấn mạnh tia cực tím mới là nguyên nhân lớn nhất khiến da lão hóa. Việc có chủ động bảo vệ da trước tia cực tím hay không tạo ra khác biệt rất lớn. Thói quen thoa kem chống nắng đều đặn, đội mũ, che ô giúp giảm tổn thương tích lũy hằng ngày, hạn chế tăng sinh melanin và phá hủy collagen, từ đó làm chậm sự xuất hiện của đốm nâu và nếp nhăn. Ngược lại, nếu phơi nắng thường xuyên mà không bảo vệ, da sẽ liên tục bị tổn thương và già đi nhanh hơn theo thời gian.
Yếu tố thứ hai là sự tích lũy của lối sống. Da được ví như tấm gương phản chiếu sức khỏe tổng thể. Chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa như vitamin C, vitamin E từ rau quả, omega-3 từ cá biển sâu giúp giảm tác hại của gốc tự do và hỗ trợ sản sinh collagen. Giấc ngủ chất lượng thúc đẩy hormone tăng trưởng, giúp sửa chữa tế bào tổn thương, còn vận động đều đặn cải thiện tuần hoàn máu, đưa dưỡng chất đến da hiệu quả hơn. Ngược lại, hút thuốc làm giảm độ đàn hồi, khiến nếp nhăn hằn sâu, còn uống nhiều rượu bia khiến da khô, cản trở hấp thu dinh dưỡng và đẩy nhanh lão hóa.
Thứ ba là sự khác biệt về thể chất bẩm sinh và di truyền. Cấu trúc da và gen quyết định “khả năng chịu đựng” của làn da trước các tác nhân bên ngoài. Người da sáng thường có lượng melanin thấp hơn, trong khi melanin chính là “kem chống nắng tự nhiên” của cơ thể, vì vậy nhóm này dễ bị tổn thương do tia cực tím, sớm xuất hiện nám và nếp nhăn. Một số người bẩm sinh có hệ enzyme chống oxy hóa hoạt động mạnh hơn, giúp trung hòa gốc tự do tốt hơn. Di truyền cũng ảnh hưởng đến tốc độ thay mới collagen thông qua hoạt tính của enzyme phân hủy collagen. Khi quá trình này mất cân bằng, cấu trúc nâng đỡ của da dễ suy yếu, hình thành nếp nhăn sâu.
Yếu tố thứ tư là “đầu tư” cho thói quen chăm sóc da. Theo giáo sư Otsuka, chăm da không cần quá cầu kỳ, nhưng đúng cách quan trọng hơn chăm chỉ mù quáng. Làm sạch quá mức hoặc chà xát mạnh có thể phá vỡ hàng rào bảo vệ da, gây khô và viêm. Ngược lại, làm sạch dịu nhẹ kết hợp dưỡng ẩm với các thành phần như ceramide hay acid hyaluronic giúp duy trì sức khỏe làn da. Việc sử dụng lâu dài các hoạt chất đã được chứng minh khoa học như retinol, dẫn xuất vitamin C, peptide hay niacinamide có thể kích thích sản sinh collagen, làm mờ đốm nâu và nếp nhăn. Đồng thời, hạn chế mỹ phẩm nồng độ cồn cao, sản phẩm tẩy rửa mạnh hay tẩy tế bào chết hạt to cũng giúp giảm gánh nặng cho da, làm chậm tiến trình lão hóa.
Từ những phân tích này, giáo sư Otsuka tổng kết lão hóa da như một “công thức khoa học”: mức độ lão hóa là tổng của tổn thương do tia cực tím, thói quen sống, yếu tố di truyền và cách chăm sóc da, tất cả lại chịu tác động của môi trường. Những khác biệt nhỏ trong thói quen hằng ngày, khi tích lũy theo năm tháng, sẽ tạo ra khoảng cách rất lớn về ngoại hình.
Dù gen di truyền không thể thay đổi, ông nhấn mạnh rằng hoàn toàn có thể bù đắp bằng các yếu tố hậu thiên. Theo đó, để da “chạy trước thời gian”, mỗi người nên bắt đầu từ năm điểm cốt lõi: bảo vệ da toàn diện trước ánh nắng, ăn uống cân bằng để nuôi dưỡng làn da từ bên trong, duy trì giấc ngủ chất lượng và giảm stress, chăm sóc da chính xác dựa trên cơ sở khoa học và, khi cần thiết, tìm đến hỗ trợ chuyên môn từ y học da liễu.
Giáo sư kết luận, chỉ cần điều chỉnh dần lối sống và chiến lược chăm sóc da ngay từ hôm nay, làn da của 5 hay 10 năm sau chắc chắn sẽ “trả công” xứng đáng cho những gì bạn đang làm. Bắt đầu lúc nào cũng chưa bao giờ là quá muộn.
Nguồn và ảnh: HK01