Không chỉ có mùa vàng rực rỡ, nơi này còn cất giấu "báu vật tựa nhân sâm" khiến thực khách say mê

Tháng 9, tháng 10, những cung đường Tây Bắc rực rỡ trong sắc vàng óng ả của lúa chín. Du khách ngẩn ngơ trước những thửa ruộng bậc thang tầng tầng lớp lớp, những bản làng nép mình bên triền núi trong làn khói chiều bảng lảng. Nhưng mùa vàng Tây Bắc không chỉ có cảnh đẹp làm say lòng người mà nơi đây còn lưu giữ những sản vật vùng cao, được đồng bào ví như "báu vật của núi rừng".

Chí cống - 'nhân sâm vùng cao' trong bữa cơm của người Mông

Trong kho tàng ẩm thực núi rừng, có một món ăn chỉ xuất hiện khi đất trời vào độ mát ẩm. Thường từ tháng 6 đến tháng 9, rộ thì khoảng tháng 7, tháng 8 là thời điểm thu hoạch chí cống - chồi non của cây gừng Myoga. Hiện tại, khi đã bước sang tháng 10, mùa chí cống gần như đã qua. Thế nhưng, nếu có duyên ghé chợ phiên vùng cao, bạn vẫn có thể bắt gặp những lọ chí cống muối chua - thứ gia vị gói ghém cả núi rừng Tây Bắc trong từng miếng ăn. Đó là cách người Mông gìn giữ hương vị ngắn ngủi của mùa chí cống, để nó tiếp tục đồng hành cùng những bữa cơm ngày mùa.

Không giống gừng thường, cây Myoga được trồng không phải để lấy củ mà để hái chồi non, phần "hoa ngầm" ẩn dưới đất. Chí cống có vị cay nhẹ, thoảng mùi thơm mát tựa bạc hà. Người Mông quan niệm: "Món ngon không ở chỗ cầu kỳ, mà chính là giữ được vị nguyên sơ". Bởi thế, chí cống thường được chế biến khá đơn giản, linh hoạt.

Chí cống thường muối chua, để trong hũ ăn dần như một loại dưa đặc biệt, ghém cùng thịt luộc và chút rau thơm gia giảm rất lạ miệng. Nếu xào cùng trứng, thịt ba chỉ hay thịt bò thì chần sơ chí cống rồi đảo nhanh tay, nêm gia vị vừa đủ. Mùi thơm của rau hòa quyện với vị béo của thịt, bùi ngậy của trứng khiến món ăn vừa lạ vừa quen. Hoặc đơn giản nhất, chí cống rửa sạch, xé nhỏ, xào với chút mắm muối cũng đủ thơm lừng cả gian bếp. Vị chát nhẹ, cay the lại phảng phất hậu vị ngọt bùi người ăn liên tưởng đến hương vị riêng biệt làm nên bản sắc đặc trưng của ẩm thực vùng cao - dân dã, quyến rũ, mộc mạc nhưng vô cùng tinh tế.

Không chỉ ngon miệng, chí cống còn được coi là vị thuốc tự nhiên. Theo y học cổ truyền, chồi Myoga chứa nhiều axit amin, kali, canxi, giàu chất xơ, vitamin, giúp điều hòa nhu động ruột, giảm đau nhức, có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa, giảm mệt mỏi, bồi bổ sức khỏe sau những ngày đi rừng, làm nương rẫy, được khuyên dùng cho phụ nữ mất ngủ, rối loạn kinh nguyệt.

Ít ai biết rằng, ở Nhật Bản, gừng Myoga được gọi là "nhân sâm châu Á". Trong khi ở Trung Quốc, Myoga từng chỉ được xem là "rau mọc hoang cho lợn ăn" thì ở Nhật, nó trở thành nguyên liệu để muối dưa, ăn kèm sushi, salad hay chế biến trong các món súp.

Ở nước ta, chí cống cũng hiện diện trên những triền núi ẩm mát của Tây Bắc, gắn bó từ bao đời với bữa cơm người Mông: vừa làm rau ăn, vừa là vị thuốc quý. Giá trị ấy cho thấy cách nhìn nhận khác nhau của mỗi nền văn hóa, và càng làm nổi bật sự sáng tạo của người Mông khi đưa món rau rừng bình dị thành đặc sản trong bữa cơm. Đó cũng là cách họ giữ gìn bản sắc văn hóa của người Mông, cuộc sống gắn bó với rừng núi, là hương vị kết nối quá khứ và hiện tại.

Ẩm thực không chỉ để ăn no, đôi khi là một chuyến đi trải nghiệm ngắn ngủi mà sâu sắc. Mỗi món ăn là một câu chuyện thú vị về vùng đất, về con người. Với người Mông, chí cống chính là sự gắn kết hòa hợp giữa con người với thiên nhiên: mùa nào thức nấy, đi hái rau cũng là dịp để gặp gỡ, trao đổi, vun đắp tình cảm.

Ngày nay, chí cống bắt đầu có mặt trong các phiên chợ vùng cao. Khách xuôi ngược đến, thoạt đầu ngạc nhiên trước những mầm rau lạ, nhưng khi nếm thử lại thấy bâng khuâng. Không những được trải nghiệm hương vị lạ lẫm, chí cống mang theo vị đắng cay ngọt bùi như chính cuộc sống nơi rẻo cao, tuy khắc nghiệt nhưng tràn đầy sức sống, gói trong mình những triết lý ẩm thực của đồng bào vùng cao: giản dị mà tinh tế, mộc mạc mà giàu ý nghĩa.

Mùa lúa chín - Tuyệt tác nghệ thuật giữa núi rừng Tây Bắc

Đầu thu đến giữa tháng 10 là thời khắc Tây Bắc đẹp nhất trong năm. Từng thửa ruộng bậc thang vốn xanh rì nay đồng loạt ngả vàng, trải dài bất tận từ lưng núi đến tận chân trời. Ở Mù Cang Chải (Yên Bái), Hoàng Su Phì (Hà Giang), Sa Pa (Lào Cai), ánh nắng thu dịu dàng nghiêng xuống như dát mật lên từng thửa ruộng bậc thang, khiến cảnh sắc càng thêm lung linh, huyền ảo. Phóng tầm mắt từ trên cao nhìn xuống, cả thung lũng như một tấm thảm khổng lồ với đủ sắc độ vàng - vàng non, vàng óng, vàng sậm, vàng ươm - đan xen nhau, một kiệt tác mà thiên nhiên và con người cùng nhau tạo dệt.

Mù Cang Chải (Yên Bái)

Điểm ngắm đẹp nhất: Đồi Mâm Xôi (La Pán Tẩn), Khau Phạ, bản Lìm Mông. Đứng ở đây, bạn có thể thấy những thửa ruộng bậc thang xếp lớp như sóng vàng nối nhau đến tận trời.

Ở Đồi Mâm Xôi (La Pán Tẩn), du khách có thể thuê người dân địa phương tạo dáng chụp ảnh cùng với giá khoảng 200.000 đồng cho nhóm 4-5 người trong 30 phút. Cách đó chừng 40 km là những đồi hoa tam giác mạch nở rộ từ tháng 9 đến tháng 12, trùng mùa lúa chín nên rất lý tưởng để check-in. Từ năm 2007, ruộng bậc thang La Pán Tẩn cùng Dế Xu Phình và Chế Cu Nha đã được công nhận là danh thắng quốc gia, nằm trong top 10 ruộng bậc thang đẹp nhất thế giới.

Ẩm thực gợi ý: Thử xôi nếp, cốm Tú Lệ dẻo thơm và cá suối nướng Mường Lò.

Hoàng Su Phì (Hà Giang)

Điểm ngắm đẹp nhất: Bản Phùng, Hồ Thầu, Bản Luốc, Thông Nguyên. Ruộng bậc thang ở đây có độ dốc lớn, uốn lượn theo sườn núi hùng vĩ, vừa hoang sơ vừa hoành tráng.

Trải nghiệm đặc biệt: Ghé các bản làng Dao đỏ, Nùng, La Chí để xem bà con thu hoạch lúa, tham gia chợ phiên vùng cao, nghe tiếng khèn, tiếng hát giao duyên.

Ẩm thực gợi ý: Thịt trâu gác bếp, cá chép ruộng, thắng cố ngựa, gà đen (gà ác), rượu thóc, ngô men lá, bánh tam giác mạch, cháo ấu tẩu...

Sa Pa (Lào Cai)

Điểm ngắm đẹp nhất: Thung lũng Mường Hoa, bản Tả Van, bản Lao Chải. Vào sáng sớm, lúa vàng xen sương trắng, cảnh đẹp như tranh thủy mặc.

Trải nghiệm đặc biệt: Trekking qua các bản làng, vừa ngắm lúa, vừa tìm hiểu đời sống đồng bào H'Mông, Dao. Chiều muộn, ngồi ở homestay bản Cát Cát ngắm mặt trời lặn xuống biển mây.

Ẩm thực gợi ý: Thắng cố ngựa, lợn cắp nách, cốn sủi (phở khan), cá nướng pa pỉnh tộp, lẩu cá hồi/cá tầm, rau cải mèo, các loại rau rừng, rượu táo mèo...

Y Tý (Lào Cai)

Điểm ngắm đẹp nhất: Cánh đồng Thề Pả, bản Lao Chải, A Lù và đặc biệt Choản Thèn - ngôi làng cổ hàng trăm năm tuổi của người Hà Nhì với nhà trình tường, nghề đan lát, thêu thổ cẩm và nấu rượu ngô thủ công.

Trải nghiệm đặc biệt: Trekking Y Tý mùa vàng là hành trình vừa ngắm ruộng bậc thang, vừa săn mây, có khi bắt gặp cả cảnh cầu vồng sau cơn mưa.

Ẩm thực gợi ý: Nem măng đắng, khẩu rang, củ Hà Sin Cô (giống củ khoai lang), nấm hương rừng, bia của người Hà Nhì (bia thủ công làm từ gạo nếp ruộng)...

Chuyến đi Tây Bắc mùa lúa chín không chỉ là hành trình gom về những khung hình vàng óng trên ruộng bậc thang, mà còn để cảm nhận trọn vẹn nhịp sống và bản sắc núi rừng. Ở đó, giữa phiên chợ vùng cao rộn ràng, tiếng khèn, tiếng sáo ngân vang như thổi hồn vào không gian bao la. Ở đó, nụ cười hiền hậu của người dân bản khiến bước chân lữ khách thêm phần ấm áp. Ở đó, hương lúa nếp mới, bát rượu ngô cay nồng và mâm cơm dân dã bên bếp lửa trở thành dư vị khó quên...