Trong những năm gần đây, MXH tràn ngập các tin tức về đột tử ở người trẻ và trung niên. Những ca tử vong đột ngột khiến nhiều người lo sợ nguyên nhân thực sự là gì? "Đột tử" thường được định nghĩa là tử vong xảy ra trong vòng 24 giờ sau khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên.
Thông thường, khi nghĩ đến đột tử, nhiều người chỉ nghĩ đến người già; thực tế nam giới có nguy cơ này cao gấp khoảng 3 lần so với nữ giới, mặc dù sự khác biệt sẽ giảm dần khi tuổi tăng lên. Đột tử do tim là dạng phổ biến nhất.
Theo số liệu từ Bộ Y tế và Viện Tim mạch Quốc gia, Việt Nam mỗi năm có khoảng 200.000 người tử vong vì bệnh tim mạch, chiếm khoảng 33-39% tổng số ca tử vong. Trong bối cảnh này, đột tử sẽ là một phần trong các ca tử vong tim mạch, tuy nhiên chưa có số liệu chính thức rõ ràng về tổng số ca đột tử tim (ngay trước khi vào viện hay bất ngờ) để tính ra "cứ mỗi bao nhiêu phút có một người tử vong đột tử".
Nhưng việc 200.000 ca tử vong tim mạch mỗi năm tương đương trung bình hơn 550 ca/ngày, tức khoảng mỗi 2,5 phút có 1 người chết vì tim mạch. Đột tử sẽ là phần trong số này, đặc biệt vào những thời điểm căng thẳng tim hoặc bệnh lý chưa được điều trị.
Các phân tích quốc tế cho thấy, các yếu tố tim mạch chiếm khoảng 60% các ca đột tử. Trong số những người tử vong đột ngột, khoảng 37,9% có tăng huyết áp, 30% có bệnh tim, 23,8% có tiểu đường; nhiều người còn vừa có 2 hoặc 3 bệnh mãn tính cùng lúc. Những bệnh mãn tính này giống như "quả bom nổ chậm", có thể phát tác bất cứ lúc nào.
Trước khi đột tử xảy ra, cơ thể thường có những dấu hiệu báo động (nhưng nhiều người bỏ qua):
Đau trước tim kéo dài, có thể lan sang vai/cánh tay trái
Tức ngực, khó thở không rõ nguyên nhân
Ngất xỉu đột ngột
Mệt mỏi, hoa mắt người, đổ mồ hôi bất thường và khó thở sau gắng sức
Theo PGS.TS Phạm Mạnh Hùng (Viện Tim mạch Quốc gia): "Việt Nam đang chứng kiến bệnh tim mạch ngày càng trẻ hóa, số ca nhồi máu cơ tim ở người ngoài 30-40 tuổi gia tăng rõ rệt; điều này cho thấy yếu tố lối sống, ăn uống, stress, ngủ nghỉ, có vai trò quyết định trong nguy cơ đột tử".
5 đặc điểm phổ biến giúp người cao tuổi tránh được đột tử:
- Không bị rối loạn mãn tính chưa được kiểm soát (tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn lipid)
- Giữ cân nặng và thể trạng tốt (không thừa cân, béo phì)
- Lối sống đều đặn, không làm việc quá sức hoặc căng thẳng cao kéo dài
- Ngủ đủ giấc, giữ tinh thần thoải mái
- Thường xuyên khám sức khỏe định kỳ, coi trọng dấu hiệu cảnh báo tim
Ngoài ra, theo BS Phạm Nguyễn Vinh (làm việc tại TP HCM): "Một trong những điều quan trọng là người cao tuổi nên tập thể dục vừa phải mỗi ngày, chẳng hạn đi bộ nhanh 30-45 phút; khi có triệu chứng như khó thở hoặc chóng mặt thì không nên cố gắng tiếp tục mà cần được đánh giá y tế ngay".
Cấp cứu ngoại viện sau đột tử (ngừng tim ngoài bệnh viện) là yếu tố sống còn. Thời gian vàng cứu sống là trong vòng 4 phút kể từ khi tim ngừng đập; nếu quá 10 phút, tổn thương não thường vĩnh viễn. Kỹ năng hô hấp nhân tạo (CPR) và thiết bị máy khử rung tim ngoài cơ thể (AED) là cực kỳ quan trọng.
Mặc dù chưa có số liệu cụ thể toàn quốc về tỷ lệ thành công cấp cứu đột tử ngoài bệnh viện, nhưng các bệnh viện lớn tại Việt Nam từng báo cáo các trường hợp cứu sống đột tử nhờ CPR và AED khi được xử lý kịp thời, đặc biệt nếu có người chứng kiến và phản ứng nhanh.
(Ảnh minh họa: Internet)