Tại sao thanh thiếu niên dễ mắc não mô cầu?
Não mô cầu dễ lây truyền qua đường hô hấp, bất cứ ai cũng có thể mắc bệnh nhưng tỷ lệ đặc biệt cao ở nhóm thanh thiếu niên.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Mỹ, thanh thiếu niên là 1 trong 3 nhóm có nguy cơ mắc não mô cầu cao bên cạnh nhóm trẻ dưới 1 tuổi và trên 65 tuổi. Một phân tích đăng trên Thư viện Y khoa Mỹ tổng hợp 184 ca mắc não mô cầu được báo cáo từ năm 2011 - 2023, có 34,2% người từ 13-19 tuổi mắc bệnh.
Não mô cầu có biểu hiện đau đầu, sốt như thông thường nhưng có thể gây tử vong chỉ trong 24 giờ Ảnh: Shutterstock
Tại nước ta, từ cuối năm 2024 đến nay, cả nước đã ghi nhận 85 ca nhiễm não mô cầu, 2 ca tử vong là thanh niên 24 tuổi ở Bắc Ninh và bé trai 3 tuổi ở xã Long Hải, TP HCM. Bên cạnh đó, nhiều ca gặp biến chứng nặng do mắc não mô cầu phải điều trị tích cực như bé trai 14 tuổi ở Đắk Lắk bị sốc nhiễm trùng huyết, hoại tử chi, rối loạn nhịp tim và suy đa cơ quan. (**) Gần đây nhất, ngày 27/10, Bệnh viện Đa khoa Hà Đông (Hà Nội) cấp cứu một nam thanh niên 24 tuổi với triệu chứng sốt, đau đầu, cứng gáy điển hình của não mô cầu, chưa tiêm vắc xin phòng bệnh.
Đáng lưu ý, cứ 5 thanh thiếu niên có 1 người mang mầm bệnh mà không hay biết. Theo Hội Y học dự phòng Việt Nam, có đến 10% thanh thiếu niên và người trưởng thành là người lành mang trùng thoáng qua và không có triệu chứng.
Theo ThS.BS Nguyễn Văn Quảng, Quản lý Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC, thanh thiếu niên thường sinh hoạt nơi đông người, thích đi du lịch, di chuyển nhiều nơi khác nhau. Nhóm tuổi này cũng có các hành vi thân mật như ôm, hôn, quan hệ tình dục và sử dụng chung đồ dùng cá nhân… Cộng thêm họ ăn uống thất thường, thức khuya, hút thuốc lá, uống rượu bia… gây suy giảm miễn dịch, dễ tạo điều kiện cho vi khuẩn não mô cầu tấn công.
Trong khi đó, nhiều cha mẹ cho rằng, con ở độ tuổi vị thành niên khỏe mạnh sẽ không mắc não mô cầu. Một số phụ huynh nghĩ chỉ tiêm các loại vắc-xin có trong tiêm chủng mở rộng là đủ. Vì vậy, họ chỉ quan tâm chủng ngừa cho trẻ có tuổi nhỏ hơn. Điều này đã tạo ra khoảng trống vắc-xin cho nhóm tuổi thanh thiếu niên, dễ khiến nhóm tuổi này mắc bệnh.
Bệnh não mô cầu có nguy cơ tử vong cao trong vòng 24 giờ
Theo bác sĩ Quảng, 9-12 giờ sau khi khởi phát, não mô cầu sẽ xuất hiện các dấu hiệu buồn ngủ, khó thở, tiêu chảy, cứng cổ, phát ban và sợ ánh sáng. Song các triệu chứng sớm như sốt, đau đầu… của bệnh giống cúm, dẫn đến trẻ nhập viện muộn, tăng di chứng và khó điều trị.
Não mô cầu có tỷ lệ tử vong cao, chi phí điều trị lớn. Ảnh: Shutterstock
Thanh thiếu niên mắc bệnh không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng thể chất mà còn chất lượng cuộc sống, kết quả học tập, lựa chọn công việc. Một nghiên cứu về bệnh do não mô cầu ở 101 trường hợp thanh thiếu niên tại Anh từ 16–22 tuổi, có 58% gặp các vấn đề như sẹo da, chóng mặt, hạn chế khả năng vận động, rối loạn ngôn ngữ, mất thính lực, cắt cụt chi, co giật.
Trường hợp không may mắc hai thể phổ biến của bệnh là viêm màng não và nhiễm trùng huyết, người bệnh có thể tử vong chỉ trong 24 giờ. Từ 10-20% trường hợp sống sót gặp di chứng nặng nề như cắt cụt chi, điếc, liệt, chậm phát triển tinh thần…
Chi phí điều trị não mô cầu cũng tốn kém. Một nghiên cứu tại Việt Nam cho thấy, chi phí một ca điều trị não mô cầu chiếm hơn 80% tổng chi tiêu hàng tháng của mỗi gia đình.
Cách phòng não mô cầu hiệu quả bằng vắc-xin
Theo bác sĩ Quảng, cách phòng não mô cầu hiệu quả, tiết kiệm và an toàn nhất được CDC Mỹ, WHO và Bộ Y tế nước ta khuyến cáo là tiêm vắc-xin. Ngoài tiêm cho trẻ nhỏ, người cao tuổi, trẻ vị thành niên và người trẻ cũng cần chủng ngừa đầy đủ. Có 5 nhóm huyết thanh não mô cầu gây bệnh phổ biến là A, B, C, Y, W-135, trong đó, nhóm W và C có tỷ lệ tử vong cao nhất. Mỗi người cần tiêm đầy đủ vắc-xin phòng 5 nhóm huyết thanh gây bệnh não mô cầu A, B, C, Y, W-135.
Hiện Việt Nam đã có các loại vắc-xin phòng ngừa các nhóm huyết thanh gây bệnh não mô cầu phổ biến gồm: vắc-xin phòng nhóm A, C, Y, W-135, nhóm B và nhóm B, C.
Thanh thiếu niên tiêm vắc-xin phòng bệnh tại VNVC. Ảnh: Mộc Thảo
Theo bác sĩ Quảng, từ khi đưa vào sử dụng, vắc-xin cộng hợp tứ giá A, C, Y, W-135 phòng viêm màng não do não mô cầu đã giảm đến 90% số ca mắc bệnh ở các nhóm huyết thanh chính C, Y và W-135.
Ngoài ra, thanh thiếu niên cũng cần ăn uống đủ chất dinh dưỡng, ngủ đúng giờ, hạn chế thức khuya, thường xuyên vận động, rửa tay, tránh sử dụng chất kích thích để phòng mắc não mô cầu.