Trong cuốn "Tướng Kinh" có viết: Ngũ quan trên gương mặt là cái gốc của con người. Nhiều người tin rằng, mọi sướng khổ, buồn vui của một đời người đều được giấu kín sau những đường nét ấy. Dân gian cũng vì thế mà truyền tai nhau câu: "Tai to phúc thọ toàn, mũi nhỏ phú quý nan". Thoạt nghe, ai cũng nghĩ đây chỉ là cách xem tướng số đơn thuần về hình thức: tai phải to mới sống lâu, mũi phải cao mới nhiều tiền. Nhưng đi qua hơn nửa đời người, nếm trải đủ phong ba, người ta mới giật mình nhận ra: Cổ nhân dạy chưa bao giờ sai, nhưng cái "sai" là ở chỗ chúng ta hiểu chưa đủ sâu. Tai to hay mũi nhỏ, thực chất là ẩn dụ cho cách con người ta đối nhân xử thế và nhìn nhận thế giới này.
Tai to không chỉ để nghe, mà là để "thấu"
Theo y học cổ truyền phương Đông, thận khai khiếu ra tai. Thận là nơi tàng tinh, là nguồn gốc sinh lực của cơ thể, sức khỏe của thận tốt hay xấu thường biểu hiện rất rõ qua đôi tai. Thế nên, các cụ ngày xưa bảo "tai to, dày là tướng trường thọ" cũng là có cơ sở khoa học về mặt sức khỏe, thể chất. Một người có đôi tai đầy đặn thường biểu hiện cho một nền tảng sinh lực dồi dào, khí huyết lưu thông tốt.
Nhưng ở góc độ nhân sinh quan, "tai to" còn mang một tầng ý nghĩa sâu xa hơn nhiều: Đó là khả năng lắng nghe. Đôi tai là cửa ngõ để đón nhận âm thanh của thế giới, và người có "đôi tai lớn" chính là người biết mở lòng ra để nghe nhiều hơn nói. Triết gia Voltaire từng có một câu nói rất hay rằng: "Đôi tai là con đường dẫn đến trái tim". Trong thời đại mà ai cũng vội vã muốn thể hiện cái tôi, muốn tranh phần nói, thì người biết lặng lẽ lắng nghe lại trở thành người thông thái nhất.
Hãy nhìn cách người Do Thái kinh doanh. Họ được mệnh danh là dân tộc thông minh nhất thế giới, và bí quyết của họ không nằm ở việc thao thao bất tuyệt chào hàng, mà nằm ở sự kiên nhẫn lắng nghe. Họ nghe để hiểu khách hàng cần gì, nghe để tìm ra những cơ hội kinh doanh từ những lời than vãn hay mong cầu nhỏ nhặt nhất. Hay như câu chuyện về Jack Ma – người sáng lập Alibaba. Trong một bữa tiệc rượu sang trọng tại New York, ông tình cờ gặp một kỹ sư an ninh mạng. Suốt buổi tối, người kỹ sư say sưa nói về các vấn đề tiếp thị trực tuyến, còn Jack Ma chỉ chăm chú lắng nghe, thi thoảng gật đầu tán thưởng. Kết thúc buổi tiệc, người kỹ sư nói với chủ nhà: "Ông Ma thật là một người có sức hút lạ kỳ, là người thú vị nhất tôi từng gặp". Kỳ thực, Jack Ma chẳng nói gì nhiều, ông chỉ làm tốt vai trò của một thính giả chân thành.
Thượng đế tạo ra con người với một cái miệng nhưng có tới hai cái tai, ngụ ý rằng chúng ta nên nghe nhiều gấp đôi nói. Sự lắng nghe không chỉ là phép lịch sự, nó là một loại năng lực, một dạng "phúc khí". Người biết lắng nghe thường bao dung, ít định kiến và dễ dàng thấu hiểu lòng người. Tâm thái bình an, không tranh đua lời nói, đó chính là nguồn gốc của sự "Phúc Thọ".
Mũi nhỏ không phải do dáng vẻ, mà do "tầm nhìn"
Trong nhân tướng học, câu nói "Sơn căn triết đoạn ấn đường đê" (Sống mũi gãy, ấn đường thấp) thường bị coi là tướng xấu, khó làm nên nghiệp lớn. Sơn căn chính là sống mũi, nằm ở vị trí trung tâm, quyết định sự cân đối và khí chất của khuôn mặt. Người xưa tin rằng mũi cao, thẳng là biểu hiện của sự hanh thông, còn mũi nhỏ, tẹt là dấu hiệu của sự vất vả, khó tụ tài.
Tuy nhiên, nếu nhìn nhận một cách mộc mạc và đời thường hơn, cái "Mũi" ở đây đại diện cho khứu giác, cho sự nhạy bén và rộng hơn là "tầm nhìn" (bác văn, kiến văn). Một chiếc mũi nhỏ hẹp không đáng sợ bằng một tầm nhìn hạn hẹp. Cái mũi là phần nhô ra phía trước nhất của khuôn mặt, cũng giống như tầm nhìn của một người phải đi trước thời đại, phải nhìn thấy những điều người khác chưa thấy. Kẻ "mũi nhỏ" theo nghĩa bóng, chính là những người giống như ếch ngồi đáy giếng, chỉ thấy khoảng trời bằng cái vung, thì làm sao có thể vẫy vùng nơi biển lớn?
Có một câu chuyện tiếu lâm nhưng lại chứa đựng bài học thấm thía thế này: Ba ông lão nông dân ngồi sưởi nắng bên bờ ruộng và bàn chuyện thế sự. Ông lão gánh phân nói: "Nếu tôi mà làm Hoàng đế, tôi sẽ ra lệnh cho tất cả các hố phân ở cái làng này phải thuộc về riêng tôi, không ai được tranh". Ông lão tiều phu bĩu môi: "Ông chỉ biết thế thôi. Nếu tôi làm Hoàng đế, tôi sẽ đúc một chiếc rìu bằng vàng ròng để đi đốn củi cho sang". Ông lão ăn xin nghe xong cười lớn: "Các ông dại quá! Nếu tôi được làm Hoàng đế, tôi sẽ ngày ngày ngồi bên bếp lò ăn khoai lang nướng, chẳng phải đi xin ai nữa".
Câu chuyện khiến người nghe cười ra nước mắt, nhưng lại phản ánh đúng hiện thực: Vị trí đứng và tầm nhìn quyết định tư duy. Một người quanh năm chỉ nhìn thấy gánh phân, bó củi hay củ khoai lang thì dù có trao cho họ ngai vàng, họ cũng chỉ biết dùng quyền lực để phục vụ cho những nhu cầu nhỏ bé ấy. Đó chính là lý do vì sao "Mũi nhỏ phú quý nan" – Tầm nhìn hẹp hòi thì phú quý khó vào nhà. Muốn làm chuyện lớn, trước hết phải thoát khỏi tư duy vụn vặt, phải dám mơ những giấc mơ lớn hơn cái bếp lò và củ khoai nướng.
Suy cho cùng, "Tai to phúc thọ toàn, mũi nhỏ phú quý nan" không phải là lời phán xét định mệnh nghiệt ngã, mà là lời nhắc nhở nhẹ nhàng của người xưa. Tai nhỏ có thể không sửa được, nhưng thói quen lắng nghe thì có thể rèn luyện. Mũi thấp có thể là gen di truyền, nhưng tầm nhìn và kiến thức thì hoàn toàn có thể vun đắp qua sách vở và trải nghiệm.
Cổ nhân xem tướng, cốt là để xem cái TÂM và cái CHÍ của con người. Một người biết lắng nghe như biển lớn dung nạp trăm sông, biết nhìn xa trông rộng vượt qua khỏi những toan tính cơm áo gạo tiền thường nhật, thì phúc khí và giàu sang tự nhiên sẽ tìm đến. Đó mới là cái gốc của một đời an nhiên.
(Thông tin mang tính chiêm nghiệm)