Tiêm vắc-xin phòng virus HPV (Human Papillomavirus) là một trong những bước quan trọng giúp bảo vệ sức khỏe sinh sản trong tương lai, đặc biệt là ở tuổi dậy thì – thời điểm cơ thể có nhiều thay đổi và bắt đầu bước vào giai đoạn trưởng thành. Tuy nhiên, không ít phụ huynh và thanh thiếu niên còn nhiều băn khoăn xung quanh việc tiêm ngừa này.
HPV là loại virus lây truyền qua đường tình dục, có thể gây ung thư cổ tử cung ở nữ, ung thư hậu môn, dương vật, hầu họng ở cả hai giới. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), vắc-xin HPV có hiệu quả cao nhất khi được tiêm trước khi bắt đầu có quan hệ tình dục, thường là trong độ tuổi từ 9–14. Ở độ tuổi này, hệ miễn dịch cũng đáp ứng tốt hơn, giúp cơ thể tạo ra kháng thể mạnh mẽ và lâu dài.
Chính vì vậy mà rất nhiều mẹ thắc mắc rằng: Con đã dậy thì rồi, chưa tiêm ngừa HPV có muộn không?
Trả lời câu hỏi này, Bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC, cho biết:
Tại Việt Nam, vắc xin HPV loại thế hệ mới (Gardasil 9) có chỉ định tiêm chủng cho nam, nữ từ 9-45 tuổi. Trong đó, độ tuổi được khuyến cáo tiêm vắc xin tốt nhất là 9-14 tuổi. Lý do là vì ở độ tuổi này, hầu hết trẻ chưa có quan hệ tình dục, tỷ lệ nhiễm các chủng HPV rất thấp. Tiêm vắc xin ở độ tuổi này cũng giúp cơ thể sinh kháng thể chống lại mầm bệnh đạt hiệu quả miễn dịch tối ưu nhất. Đặc biệt, trẻ chỉ cần tiêm 2 mũi vắc xin Gardasil 9 thay vì 3 mũi nếu tiêm sau độ tuổi này, giúp tiết kiệm chi phí cho phụ huynh.
Tại Việt Nam, quá trình dậy thì thường bắt đầu ở lứa tuổi 8-13 ở bé gái và 9-14 ở bé trai. Vắc xin HPV được chứng minh không làm ảnh hưởng đến kinh nguyệt, không làm chậm kinh, không ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ dậy thì. Vì vậy, phụ huynh có thể hoàn toàn yên tâm cho trẻ tiêm vắc xin HPV ở bất kỳ độ tuổi hoặc giai đoạn nào theo chỉ định của bác sĩ, mà không lo ngại về tác động đến sự phát triển của trẻ.
Ở tuổi dậy thì, trẻ bắt đầu có xu hướng tò mò về giới tính, cảm xúc với bạn khác giới, khả năng xảy ra quan hệ tình dục và nhiễm các chủng HPV gây bệnh. Ước tính có khoảng 80% phụ nữ và 90% nam giới có hoạt động tình dục nhiễm HPV ít nhất một lần trong đời.
Theo nghiên cứu về hành vi sức khỏe học sinh do Bộ Y tế và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thực hiện năm 2019, tỷ lệ học sinh quan hệ tình dục lần đầu tiên trước 14 tuổi có xu hướng tăng, cao hơn gấp đôi so với năm 2013. Trong số những học sinh đã từng quan hệ tình dục, 42,4% có sử dụng bao cao su và 44,0% sử dụng các phương pháp ngừa thai khác. Một nghiên cứu khác trên 337 học sinh tại một trường THPT ở Hậu Giang năm 2023 cho thấy, tỷ lệ học sinh có kiến thức đúng về dự phòng lây nhiễm HPV chỉ đạt 35,6%.
Do đó, vắc xin cung cấp biện pháp bảo vệ các trẻ trước nguy cơ lây nhiễm virus và phát triển thành các bệnh sùi mào gà, ung thư cổ tử cung, ung thư hậu môn, ung thư âm đạo, ung thư hậu môn… do HPV gây ra. Đặc biệt, sùi mào gà do 2 chủng HPV phổ biến 6 và 11 gây ra có thể phát triển trong khoảng 6-10 tháng. Bệnh khó điều trị dứt điểm, dễ tái đi tái lại ảnh hưởng lớn đến tâm sinh lý, học tập và tương lai của trẻ. Vắc xin tạo ra lá chắn chủ động bảo vệ cơ thể khỏi virus, có hiệu quả hơn 90% phòng các bệnh do các chủng HPV phổ biến gây ra.
Gia đình nên chú ý phòng bệnh cho bé trai và bé gái ở tuổi dậy thì. Phụ huynh nên chủ động trao đổi, giáo dục giới tính cho con, giúp trẻ hình thành lối sống lành mạnh và có trách nhiệm. Đồng thời, trẻ cần được đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ, thường xuyên vận động để nâng cao sức khỏe và thể trạng. Việc tránh quan hệ tình dục không an toàn cũng rất quan trọng, giúp hạn chế tối đa nguy cơ lây nhiễm HPV cùng nhiều bệnh lây truyền qua đường tình dục khác.