Con gái là món quà mong manh và nhạy cảm nhất mà cuộc đời trao cho bố mẹ. Khác với con trai, những tổn thương tâm lý của con gái thường không biểu hiện rõ ràng bằng hành vi mà lại ẩn sâu trong ánh mắt, nụ cười, hoặc cách con nhìn nhận bản thân. Và đôi khi, chính những “tiểu tiết” tưởng chừng vô hại trong cách bố mẹ nói – làm mỗi ngày lại là thứ âm thầm gieo vào con những hạt mầm của sự tự ti, mặc cảm.
1. Cách bố mẹ nói về ngoại hình của con
“Con bé này đen thế nhỉ”, “Chân to thế”, “Giá mà con trắng hơn, xinh hơn như bé kia” — những câu nói tưởng chỉ là trêu đùa, nhưng lại có thể khiến con gái mang mặc cảm về chính cơ thể mình suốt tuổi thơ.
Trẻ con không có thước đo đẹp – xấu, chúng chỉ tin vào điều mà bố mẹ nói. Nếu con nghe đi nghe lại rằng mình “xấu”, “kém”, “không bằng ai”, con sẽ dần học cách so sánh, ghét bỏ chính bản thân mình.
Thay vì thế, bố mẹ nên khích lệ con bằng những lời công nhận khác:
“Con có nụ cười ấm áp lắm”, “Con giỏi quan sát người khác đấy”, “Mẹ thích cách con biết quan tâm đến bạn”.
Những lời đó gieo trong con niềm tin rằng giá trị của mình không chỉ nằm ở vẻ ngoài, mà còn ở trái tim và tính cách.
Các chuyên gia tâm lý nhấn mạnh rằng trẻ em thường hình thành lòng tự trọng qua cách người lớn nhận xét về chúng (theo Carol Gilligan - học giả nổi tiếng về tâm lý phát triển giới tính và đạo đức, tác giả cuốn “In a Different Voice”). Những câu nói như vậy tưởng vô hại nhưng có thể gieo trong con một mặc cảm sâu sắc về cơ thể mình.
2. Cách bố mẹ phản ứng khi con mắc lỗi
Có những cô bé lớn lên trong cảm giác “lúc nào cũng sai”. Mỗi lần con làm đổ nước, làm bẩn áo, bị điểm kém — thay vì hướng dẫn, bố mẹ lại quát:
“Con gái mà hậu đậu thế à?”, “Có mỗi việc này mà làm cũng không xong!”
Chỉ vài câu mắng đó thôi cũng đủ khiến con mất tự tin vào năng lực bản thân, sợ thử, sợ sai, sợ bị chê cười.
Trong khi điều con cần nghe là:
“Không sao đâu, ai cũng từng làm hỏng. Giờ mình cùng tìm cách làm lại nhé.”
Một người mẹ biết bình tĩnh khi con mắc lỗi, chính là người đang dạy con yêu bản thân mình dù không hoàn hảo.
Theo nghiên cứu của Viện Tâm lý học Trẻ em Hoa Kỳ (APA), trẻ thường xuyên bị mắng mỏ hoặc so sánh sẽ có xu hướng phát triển cơ chế phòng vệ, rụt rè, ngại thử thách trong học tập và giao tiếp. Thay vì trừng phạt, bố mẹ nên hướng dẫn con sửa lỗi một cách tích cực: “Không sao đâu, lần sau mình thử lại nhé.” – Cách nói nhẹ nhàng giúp con giữ được lòng tự trọng, nhưng vẫn hiểu trách nhiệm của bản thân.
3. Cách bố mẹ nói chuyện về giới tính và hình thể
Nhiều bố mẹ né tránh nói chuyện giới tính với con gái, khiến trẻ tự mò mẫm, lo sợ và cảm thấy xấu hổ khi cơ thể thay đổi.
Thực ra, chỉ cần mẹ nhẹ nhàng nói:
“Khi con thấy ngực mình lớn lên, hay có kinh nguyệt, đó là cơ thể con đang lớn lên – điều đó bình thường và đáng tự hào lắm.”
Thì con gái sẽ hiểu rằng sự thay đổi đó là tự nhiên, không có gì phải giấu giếm hay xấu hổ.
Nhiều phụ huynh Á Đông vẫn ngại nói về giới tính với con gái, khiến trẻ xấu hổ hoặc lo sợ khi cơ thể thay đổi. Thực tế, việc giáo dục giới tính sớm và đúng cách giúp trẻ hình thành thái độ tích cực với cơ thể, giảm nguy cơ bị xâm hại và gia tăng tự tin xã hội.
4. Cách bố mẹ thể hiện tình cảm
Một đứa trẻ thường xuyên được ôm, được nói lời yêu thương, được lắng nghe, sẽ tự nhiên hình thành lòng tự trọng và cảm giác an toàn.
Nhưng nhiều bố mẹ lại quá kiệm lời, ít thể hiện cảm xúc, nghĩ rằng “nói ra ngại lắm”, “con biết rồi cần gì nói”.
Sự thật là, nếu con không nghe “bố mẹ yêu con” từ chính bố mẹ, con sẽ đi tìm sự công nhận đó từ người khác — và đôi khi, bằng những cách rất sai.
Nhà tâm lý học Erik Erikson trong thuyết phát triển tâm lý – xã hội nhấn mạnh: tình yêu và sự chấp nhận của cha mẹ là nền tảng để trẻ hình thành lòng tự trọng và nhận thức tích cực về bản thân.
Một đứa trẻ nhận được lời khen, cái ôm, sự lắng nghe thường xuyên sẽ tự tin hơn, sẵn sàng khám phá, thử thách và giao tiếp. Ngược lại, thiếu tình cảm có thể khiến con trở nên e dè, khép mình và dễ mặc cảm.
5. Cách bố mẹ cư xử với nhau
Con gái học cách làm phụ nữ từ mẹ, và học cách nhìn nhận đàn ông từ bố.
Nếu mẹ luôn tự ti, chịu đựng, hay nếu bố hay quát mắng, xem thường mẹ, thì con gái sẽ lớn lên với hình mẫu tình yêu méo mó: hoặc là sợ hãi, hoặc là cam chịu.
Ngược lại, nếu con thấy bố mẹ tôn trọng, yêu thương nhau, con sẽ hiểu rằng:
“Mình xứng đáng được yêu thương, và không cần hạ thấp bản thân để được yêu.”
6. Cách bố mẹ nói về người khác trước mặt con
Nếu con thường xuyên nghe bố mẹ chê bai người khác — “cô kia xấu xí”, “bà nọ béo ú”, “con nhà kia học dốt” — thì dần dần, con sẽ so sánh mình với người khác theo cùng tiêu chí đó.
Một đứa trẻ sống trong môi trường có nhiều lời chê bai, mỉa mai, sẽ tự học cách chê bai chính mình.
Các nghiên cứu về tâm lý phát triển cho thấy, môi trường ngôn ngữ trong gia đình – cách bố mẹ nói chuyện với con và về người khác – ảnh hưởng mạnh đến cách trẻ đánh giá bản thân và thế giới xung quanh (APA, 2018). Những lời mỉa mai, chê bai, so sánh sẽ khiến trẻ so sánh bản thân với người khác và dễ mặc cảm, trong khi lời khen chân thành và lắng nghe sẽ giúp trẻ tự tin, chủ động và biết quan tâm người khác.
Kết
Nuôi con gái là hành trình vừa mềm mại, vừa cần nhiều tinh tế. Không chỉ là cho con ăn ngon, mặc đẹp, học giỏi; mà còn là gieo trong con niềm tin rằng con đủ tốt, đủ đẹp, đủ đáng yêu dù thế nào đi nữa.
Có những “tiểu tiết” nhỏ tưởng như vô hại — nhưng nếu bố mẹ không để ý, chúng có thể trở thành “vết xước” trong lòng con gái suốt cả tuổi trưởng thành.
Hãy để mỗi lời nói, mỗi cái ôm, mỗi ánh nhìn của bố mẹ là một liều vitamin tự tin cho con gái mình, để mai này, khi ra đời, con có thể ngẩng cao đầu mà sống, mà yêu, mà hạnh phúc.
Email: