Bắt đầu từ ngày 1/1/2026, khi Luật Việc làm (sửa đổi) năm 2025 chính thức có hiệu lực với nhiều điều chỉnh quan trọng về bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) - chính sách đang bảo vệ hàng chục triệu lao động trên cả nước.
Ba thay đổi trọng tâm được kỳ vọng sẽ giúp hệ thống an sinh công bằng hơn, minh bạch hơn và kịp thời hơn, đặc biệt là phụ nữ và nhóm có thu nhập trung bình - thấp, lao động trẻ hoặc lao động tự do đang phải xoay xở giữa công việc và cuộc sống.
1. Không còn được hưởng trợ cấp nếu đã đủ điều kiện nghỉ hưu
Trước đây, Luật Việc làm 2013 quy định người "đã hưởng lương hưu" thì không được nhận trợ cấp thất nghiệp. Quy định này vô tình tạo ra một "kẽ hở": nhiều người đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa làm thủ tục, vẫn có thể nộp đơn hưởng trợ cấp thất nghiệp trong thời gian chờ.
Từ năm 2026, quy định mới tại điểm a, khoản 1, Điều 38 đã làm rõ: người lao động "đủ điều kiện hưởng lương hưu" (dù đã nộp hồ sơ hay chưa) sẽ không được hưởng trợ cấp thất nghiệp. Điều chỉnh này đảm bảo quỹ BHTN được sử dụng đúng mục đích, đúng đối tượng, ngăn chặn việc lạm dụng chính sách và tạo sự công bằng cho tất cả người tham gia.
Với người lao động, quy định mới này giúp đảm bảo sự công bằng rõ ràng hơn: chỉ những người thật sự mất việc, chưa có nguồn thu nhập nào khác mới là đối tượng cần được hỗ trợ. Nói cách khác, khoản hỗ trợ sẽ đến đúng người, đúng lúc, để những ai đang thực sự gặp khó khăn có thể được giúp đỡ kịp thời.
Từ năm 2026, mức hưởng trợ cấp thất nghiệp không quá 5 lần mức lương tối thiểu vùng tại thời điểm chấm dứt hợp đồng - Ảnh minh họa
2. Nhận trợ cấp nhanh hơn - Giảm thời gian chờ từ 15 xuống còn 10 ngày
Một điểm cải tiến đáng chú ý khác là rút ngắn thời gian chờ đủ điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp. Theo Luật Việc làm năm 2013, sau khi người lao động nộp hồ sơ hợp lệ, phải chờ 15 ngày làm việc để được xác định là chưa có việc làm và bắt đầu được hưởng trợ cấp (thời điểm hưởng là ngày làm việc thứ 16 kể từ ngày nộp đủ hồ sơ).
Theo khoản 3, Điều 39, Luật Việc làm năm 2025, thời gian chờ giảm xuống còn 10 ngày làm việc, theo đó: "Thời điểm hưởng trợ cấp thất nghiệp là ngày làm việc thứ 11 kể từ ngày nộp đủ hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp".
Việc rút ngắn 5 ngày làm việc này không chỉ giúp người lao động nhận tiền trợ cấp sớm hơn, mà còn là nỗ lực cải cách hành chính mạnh mẽ của cơ quan bảo hiểm xã hội. Cơ quan chức năng sẽ phải tăng tốc trong khâu tiếp nhận - xử lý - xác minh hồ sơ; còn người lao động giảm bớt áp lực tài chính trong giai đoạn chưa có việc làm.
Đây là thay đổi mang ý nghĩa thực tiễn lớn, đặc biệt với nhóm lao động thu nhập trung bình, thấp, phụ nữ nuôi con nhỏ hay người đang tìm việc mới - những đối tượng phụ thuộc nhiều vào khoản trợ cấp thất nghiệp trong giai đoạn chuyển việc. Việc rút ngắn thời gian chờ giúp người lao động sớm nhận được khoản hỗ trợ tài chính cần thiết, giảm bớt áp lực chi tiêu, đồng thời buộc các cơ quan chức năng phải đẩy nhanh quy trình xử lý hồ sơ, hướng tới một nền hành chính công nhanh - gọn - hiệu quả.
3. Thống nhất mức hưởng trợ cấp tối đa
Luật Việc làm 2013 quy định hai cách tính mức trợ cấp thất nghiệp tối đa:
- Không quá 5 lần lương cơ sở/tháng với người hưởng lương Nhà nước;
- Không quá 5 lần lương tối thiểu vùng/tháng với người lao động trong doanh nghiệp.
Vì lương cơ sở thường thấp hơn so với lương tối thiểu vùng, điều này khiến quyền lợi người lao động khu vực công thấp hơn đáng kể so với khu vực tư nhân, dù cùng mức đóng BHTN.
Từ 2026, sự chênh lệch này sẽ được xóa bỏ. Theo khoản 1, Điều 39 Luật Việc làm 2025, mức hưởng tối đa được thống nhất cho mọi đối tượng: không quá 5 lần mức lương tối thiểu vùng tại thời điểm chấm dứt hợp đồng.
Đây là bước tiến quan trọng nhằm đảm bảo công bằng, minh bạch và bình đẳng giữa các nhóm lao động. Đồng thời, quy định mới cũng phù hợp với lộ trình cải cách tiền lương - tiến tới loại bỏ khái niệm "lương cơ sở", chỉ còn duy trì hệ thống tiền lương tối thiểu vùng làm căn cứ trong các chính sách an sinh xã hội.
Ba điều chỉnh thể hiện sự dịch chuyển rõ nét trong tư duy chính sách - từ "chi trả trợ cấp" sang "đồng hành, bảo vệ người lao động". Người làm công ăn lương sẽ được nhận trợ cấp sớm hơn, công bằng hơn; quỹ bảo hiểm được quản lý chặt chẽ, minh bạch hơn. Đặc biệt với phụ nữ, mẹ đơn thân, người đang ở tuổi trung niên, lao động thời vụ hay những người đang trong giai đoạn chuyển việc, sự thay đổi thời gian chờ đợi hay một khoản trợ cấp rõ ràng, minh bạch chính là "điểm tựa an sinh" giúp họ vững vàng hơn trước những biến động của đời sống việc làm.