Nếu bạn từng thấy buồn nôn khi ngửi mùi cà phê hay quay đi trước chiếc burger từng rất thích, thì bạn không hề đơn độc. Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), có đến 80% phụ nữ mang thai trải qua buồn nôn, nôn mửa và chán ăn hoặc sợ mùi thức ăn trong giai đoạn đầu thai kỳ. Một nghiên cứu mới của UCLA còn cho thấy những triệu chứng khó chịu này thực chất có thể là cách cơ thể bảo vệ cả mẹ và em bé.
Với nhiều người, “ốm nghén” có thể gây hoang mang hoặc khiến họ cảm thấy cô lập. Nhưng các nhà nghiên cứu cho rằng đây có thể là dấu hiệu của một hệ miễn dịch khỏe mạnh, đang tinh tế hoạt động ở phía sau. Thay vì báo hiệu vấn đề, cơ thể có thể đang gửi đi những cảnh báo hữu ích để giữ an toàn cho cả mẹ và thai nhi.
Khoa học phía sau hiện tượng ốm nghén
Tại UCLA, giáo sư nhân chủng học Molly Fox cùng đồng nghiệp Daniel Fessler và Dayoon Kwon đã theo dõi 58 phụ nữ mang thai ở miền Nam California, thu thập mẫu máu và ghi lại các triệu chứng như buồn nôn, nôn và chán ăn với một số loại thực phẩm hoặc mùi.
Họ đo các protein miễn dịch gọi là cytokine—những phân tử điều hòa phản ứng viêm và miễn dịch—và phát hiện rằng phụ nữ có buồn nôn hoặc chán ăn thường cho thấy sự chuyển dịch sang phản ứng miễn dịch “tiền viêm”. Nói đơn giản, cơ thể vừa tự bảo vệ, vừa ngăn chặn khả năng tấn công nhầm vào thai nhi—một sự “ngoại giao sinh học” tinh tế.
Các triệu chứng này thậm chí có thể khuyến khích phụ nữ mang thai tránh xa thực phẩm hoặc chất có hại trong giai đoạn đầu vốn nhạy cảm nhất của sự phát triển thai nhi. Dù kết quả còn mang tính tương quan và cần nghiên cứu thêm, nhưng chúng củng cố giả thuyết lâu đời rằng ốm nghén là một sự thích nghi mang tính bảo vệ.
Góc nhìn hiện đại
Con người có một trong những loại nhau thai xâm lấn nhất trong thế giới loài, nghĩa là tế bào thai nhi tiếp xúc trực tiếp với máu mẹ. Điều này đòi hỏi chiến lược miễn dịch đặc biệt để tránh cơ thể “từ chối” chính đứa con của mình.
Các nhà khoa học tin rằng ốm nghén chính là một trong những sự thích nghi ấy: một cơ chế hành vi được hình thành qua chọn lọc tự nhiên nhằm giảm thiểu nguy cơ tiếp xúc với thức ăn hay độc tố nguy hiểm. Những mùi vị gây buồn nôn—như khói thuốc, phô mai nặng mùi, hay thịt tái—có thể không hề ngẫu nhiên, mà chính là “dấu hiệu sinh tồn” được lập trình sẵn trong sinh học con người.
Ý nghĩa thực tiễn với cha mẹ
Nhìn nhận ốm nghén như một phản ứng có ý nghĩa giúp giảm bớt cảm giác tội lỗi hay kỳ thị. Đó là tấm khiên tự nhiên của cơ thể, đang tích cực bảo vệ sự sống mới. Hiểu điều này có thể giúp phụ nữ mang thai:
Tự tin đề nghị sự hỗ trợ, ví dụ như giờ làm linh hoạt hoặc nghỉ ngơi nhiều hơn.
Trao đổi với bác sĩ để tìm giải pháp đối phó an toàn.
Thực hành lòng trắc ẩn với bản thân, chấp nhận rằng cơ thể đang làm việc phi thường.
Tại sao điều này quan trọng
Mỗi lần buồn nôn chính là một minh chứng cho sức mạnh và sự bảo vệ mà cơ thể mang lại. Khi xem đó là một phần của chiến lược tiến hóa và miễn dịch, bạn sẽ thấy mình được thấu hiểu và kết nối hơn với chính cơ thể.
Lần tới nếu thấy buồn nôn hay khó chịu trước một mùi nào đó, hãy nhớ: cơ thể bạn đang hành động vì lợi ích của cả bạn và em bé—một minh chứng kỳ diệu cho sự tiến hóa để bảo vệ sự sống mới. Ốm nghén có thể khó chịu, nhưng nó cũng là biểu hiện của sự chăm sóc, kiên cường và khả năng sinh tồn vốn có trong sinh học con người.
Nguồn tham khảo:
Gastroenterology Clinics of North America. 2011. “Nausea and Vomiting of Pregnancy”
Evolution, Medicine, and Public Health. 2025. “Of scents and cytokines: How olfactory and food aversions relate to nausea and immunomodulation in early pregnancy”
Nguồn: Mother.ly