Trong cách nuôi dạy con, không chỉ kiến thức hay điều kiện vật chất mới quan trọng, mà chính chỉ số cảm xúc (EQ) của cha mẹ cũng ảnh hưởng trực tiếp đến sự trưởng thành của con. Trẻ học cách xử lý tình huống xã hội, cách đối nhân xử thế trước hết từ cha mẹ.
Nhưng đáng tiếc, có không ít bậc phụ huynh EQ thấp lại thường xuyên áp đặt cho con những yêu cầu sai lầm khi giao tiếp với bạn bè. Nghe qua tưởng hợp lý, nhưng thực chất lại làm tổn thương sự tự tin và khả năng xây dựng mối quan hệ của trẻ.
Dưới đây là 3 điều điển hình mà bố mẹ EQ thấp hay bắt con làm với bạn bè.
Ảnh minh hoạ
1. "Con phải nhường hết cho bạn, không được tranh giành"
Nhiều cha mẹ luôn dạy con rằng "nhường nhịn mới là ngoan", "cái gì cũng để cho bạn trước". Quả thật, biết chia sẻ là đức tính tốt. Nhưng nếu lúc nào cũng ép con phải nhường nhịn vô điều kiện, thì lâu dần trẻ sẽ nghĩ rằng mình không có quyền được lựa chọn.
Trong tâm lý học, việc liên tục bị buộc nhường nhịn sẽ khiến trẻ hình thành cảm giác yếu thế, dễ bị lợi dụng. Khi lớn lên, các em khó dám bảo vệ quan điểm hay quyền lợi của mình. Sự nhường nhịn thiếu giới hạn không còn là đức tính, mà biến thành sự tự ti và phục tùng.
Ngược lại, cha mẹ EQ cao thường dạy con: "Con có thể chia sẻ, nhưng cũng có quyền nói 'không' khi con không muốn". Đó mới là cách nuôi dưỡng lòng tốt đi kèm với ranh giới lành mạnh.
2. "Con phải kết bạn với bạn A/B, không được chơi với bạn kia"
Một số cha mẹ áp đặt chuyện kết bạn của con. Thấy bạn này học giỏi, lễ phép thì bắt con phải chơi thân; còn bạn kia nghịch ngợm thì lập tức cấm đoán.
Cách làm này tưởng chừng như đang định hướng, nhưng thực ra lại lấy mất quyền lựa chọn và trải nghiệm xã hội của con. Trẻ cần được tự mình khám phá xem bạn nào phù hợp, bạn nào không, rồi học cách xử lý xung đột, cách rút ra bài học từ những va chạm.
Việc cha mẹ can thiệp quá sâu còn dễ khiến con xa cách bạn bè, hoặc hình thành tính chọn bạn vì thành tích, lợi ích thay vì sự đồng cảm và chân thành.
Cha mẹ EQ cao thường chỉ đóng vai trò quan sát, gợi ý nhẹ nhàng: "Con thấy chơi với bạn đó con có vui không?" hoặc "Nếu con thấy khó chịu thì có thể nói với bạn". Đó là cách để trẻ dần dần tự biết phân tích, điều chỉnh các mối quan hệ của mình.
3. "Con phải tặng quà, phải làm gì đó để bạn thích con"
Một biểu hiện khác của cha mẹ EQ thấp là hay thúc ép con dùng hành động vật chất để duy trì tình bạn. Ví dụ: phải cho bạn mượn đồ chơi, phải tặng quà sinh nhật thật to, phải chủ động nhắn tin liên tục để bạn vui lòng.
Nhưng tình bạn chân chính không được xây dựng trên sự trao đổi vật chất hay nịnh bợ. Nếu trẻ quen với việc "làm vừa lòng người khác bằng quà cáp", các em dễ trở nên phụ thuộc vào sự công nhận từ bên ngoài, mất đi sự chân thật trong giao tiếp. Khi lớn, những đứa trẻ này rất dễ rơi vào trạng thái bị lợi dụng hoặc sợ mất lòng người khác.
Trong khi đó, cha mẹ EQ cao sẽ nhấn mạnh: "Bạn bè tốt là người quý mến con vì chính con, chứ không phải vì món quà con tặng". Đây chính là nền tảng để trẻ biết tự tin thể hiện bản thân và xây dựng mối quan hệ bền vững.
Cha mẹ EQ thấp thường không nhận ra rằng những yêu cầu trên, tuy xuất phát từ mong muốn "dạy con biết cư xử", nhưng thực chất lại vô tình tước đi quyền được trải nghiệm và trưởng thành của con.
Thay vì áp đặt, cha mẹ nên:
Hướng dẫn con biết chia sẻ nhưng vẫn có ranh giới.
Khuyến khích con tự lựa chọn bạn bè, tự chịu trách nhiệm với quyết định của mình.
Dạy con trân trọng tình bạn dựa trên sự chân thành, chứ không phải sự trao đổi.
Bởi lẽ, trẻ không cần những bài học cư xử gượng ép, mà cần những tấm gương EQ cao từ chính cha mẹ. Khi cha mẹ biết lắng nghe, tôn trọng và đồng hành, con mới có thể trở thành một người vừa nhân hậu vừa mạnh mẽ trong các mối quan hệ xã hội.