Trên một diễn đàn mạng xã hội dành cho giới trẻ, một câu hỏi tưởng như mang tính đùa vui lại bất ngờ trở thành chủ đề nghiêm túc thu hút hàng ngàn lượt bình luận: "Cách nhanh nhất để cha mẹ huỷ hoại con cái là gì?".
Trong vô vàn câu trả lời ngắn gọn như "kiểm soát mọi thứ", "so sánh với con nhà người ta", "không lắng nghe con",… thì có một bài viết dài nhận được hàng chục nghìn lượt thích và chia sẻ. Lý do đơn giản: ai cũng thấy chính mình trong đó hoặc ở vai trò của một đứa trẻ từng bị áp đặt, hoặc ở vai trò làm cha mẹ đang vô tình đi theo lối mòn.
Ảnh minh hoạ
Người này viết:
Khi bạn còn nhỏ, bất kể bạn làm gì, họ cũng luôn đè nén bạn. Họ nói cái này không được, cái kia sai rồi, sẽ bị thương đấy, đừng mạo hiểm, chuyện gì cũng phải cẩn thận… Bề ngoài thì có vẻ như họ đang giúp bạn dựng hàng rào bảo vệ. Nhưng đến khi bạn trưởng thành, trở nên nhút nhát, thiếu tự tin, thì họ lại hỏi: "Tại sao con không tự tin hơn? Sao con không chủ động giao tiếp hơn? Sao con không mở rộng tầm nhìn nhiều hơn?".
Xã hội ngày càng cần những người kế thừa có tư duy đổi mới, dám nghĩ dám làm. Nhưng cha mẹ lại không muốn con mình thử nghiệm, chỉ sợ mất đi vài đồng tiền nhỏ. Nhiều năm trôi qua, họ lại bắt đầu phàn nàn: "Sao con cái bây giờ chẳng chịu nỗ lực như ba mẹ khi xưa khởi nghiệp, chẳng có chí khí như ngày xưa nữa!".
Lúc nhỏ bạn ngưỡng mộ bạn bè có iPhone mới, được đi chơi chỗ này chỗ kia, thì cha mẹ sẽ bảo: "Đừng có suốt ngày so sánh với người khác, người ta có cái gì là con cũng đòi hả?" Nhưng đến khi trưởng thành, họ lại nói: "Con gái bạn mẹ tao lấy chồng nước ngoài, chồng nuôi. Sao con không độc lập như con người ta? Con trai nhà người ta bao nhiêu tuổi đã làm quản lý, kiếm được bao nhiêu tiền, còn biết gửi tiền cho cha mẹ. Mẹ thích mấy đứa trẻ biết tự lập!".
Lúc nhỏ, họ nói: "Chưa học xong cao học thì đừng yêu đương gì hết, lo học hành đi, đừng phân tâm!" Nhưng mới ra trường chưa bao lâu, họ lại bảo: "Sao con không lập gia đình như con người ta? Mau cưới vợ đi, sinh con đi, không kịp nữa đâu!" Nhưng lúc đó bạn làm gì có kinh nghiệm theo đuổi ai, làm gì có kỹ năng, sự can đảm để yêu. Họ nói: "Cứ nâng cao năng lực bản thân đi thì sẽ tìm được bạn trai/bạn gái thôi".
Nhưng họ lại không hiểu rằng, trải nghiệm cuộc sống bắt đầu từ lúc ta chào đời. Họ dùng thế giới của chiếc tivi đen trắng để giam bạn lại, nhưng lại kỳ vọng bạn sống một cuộc đời rực rỡ như tivi màu, sống với trí tưởng tượng phong phú.
Câu chuyện không nhắm vào việc chỉ trích cha mẹ, mà là một lời cảnh tỉnh đầy thẳng thắn: tình yêu thương thôi chưa đủ, nếu không đi kèm sự thấu hiểu, lắng nghe và thay đổi tư duy, cha mẹ có thể trở thành rào cản lớn nhất của con trên hành trình trưởng thành.
Lời nói của cha mẹ có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của con cái
Không có cha mẹ nào muốn làm tổn thương con. Nhưng đôi khi vì quá lo lắng, họ lại kiểm soát con bằng nỗi sợ của chính mình. Họ nghĩ mình biết điều tốt nhất, nhưng quên rằng đứa trẻ cũng cần được sai, được thử, được tự chọn con đường.
Thay vì la mắng, hãy học cách đồng hành. Thay vì nói "con không được làm thế", hãy hỏi: "Con nghĩ điều đó sẽ có hậu quả gì? Con đã sẵn sàng chưa?". Khi con vấp ngã, thay vì than phiền "biết ngay mà!", hãy dang tay ra đỡ và nói: "Lần sau con sẽ làm tốt hơn".
Và cũng cần nhớ: Bạn có thể trồng một cây bàng bên cạnh một cây hoa hồng, nhưng không thể mong chúng lớn giống nhau, nở hoa giống nhau hay cao bằng nhau. Trẻ em cũng vậy. Mỗi đứa trẻ là một tổ hợp riêng biệt về gen, hoàn cảnh, trải nghiệm và cảm xúc. Ngay cả hai anh em sinh đôi cũng có thể khác biệt hoàn toàn về tính cách và năng lực.
Một số câu nói tưởng như đơn giản nhưng có sức nâng đỡ tinh thần trẻ rất lớn:
❌ "Con làm vậy xấu hổ lắm, đừng nói nữa!"
✅ "Ai cũng từng nói chưa rõ ràng, con cứ từ từ, mẹ muốn nghe con nghĩ gì".
❌ "Con nhìn bạn kia kìa, giỏi thế còn con thì sao?"
✅ "Mỗi người có tốc độ riêng, mẹ thấy con cũng đang cố gắng rồi".
❌ "Yêu đương gì tầm này, học đi đã!"
✅ "Tình cảm cũng là một phần cuộc sống, quan trọng là biết giữ cân bằng".
❌ "Ba mẹ làm vậy là vì muốn tốt cho con"
✅ "Ba mẹ rất quan tâm con, con thấy hướng đi nào phù hợp nhất với mình?".
Trẻ không cần cha mẹ hoàn hảo, mà cần cha mẹ biết nhìn thấy điểm mạnh dù nhỏ bé nhất, và kiên nhẫn cùng con nuôi dưỡng nó. Động lực tốt nhất không đến từ áp lực so sánh, mà đến từ cảm giác được công nhận, được tin tưởng và được là chính mình.
Dù bạn đang là cha mẹ, hay một người con, hãy nhớ: yêu thương không phải là áp đặt. Tình yêu thật sự là tạo ra không gian an toàn để con được là chính mình, kể cả khi con chọn con đường khác với cha mẹ. Và hơn hết, hãy đừng lặp lại lỗi lầm của thế hệ trước, đó mới là món quà lớn nhất mà ta có thể dành cho con mình.