Trong xã hội hiện đại, nghề nghiệp của cha mẹ không chỉ quyết định đời sống kinh tế mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe tâm lý và sự phát triển nhân cách của trẻ em. Một số nghề nghiệp có tính chất bấp bênh, không ổn định, hoặc chịu áp lực cao đang gây ra những tác động tiêu cực đến trẻ, đặc biệt làm giảm sự tự tin và tình cảm gắn bó trong gia đình.
1. Bất ổn nghề nghiệp tác động xấu đến mối quan hệ cha mẹ - con cái
Một nghiên cứu công bố trên Current Sociology - tạp chí học thuật quốc tế, được xuất bản bởi SAGE Publications, một nhà xuất bản có trụ sở chính tại Vương quốc Anh (Anh Quốc) và Hoa Kỳ - thực hiện trên 318 cặp cha mẹ và con cái tại Trung Quốc đã chỉ ra:
Sự bất an trong công việc của cha mẹ, tức cảm giác mất đi sự ổn định và chắc chắn trong nghề nghiệp, dẫn đến tăng xung đột giữa công việc và gia đình, từ đó làm suy yếu mối quan hệ gắn bó tình cảm giữa cha mẹ và con cái.
Cụ thể, những cha mẹ làm nghề có tính bấp bênh như công việc tạm thời, không có hợp đồng dài hạn, hay dễ bị thay đổi giờ làm thường gặp nhiều áp lực hơn. Áp lực này khiến họ căng thẳng, ít dành thời gian và sự quan tâm cho con cái, khiến trẻ cảm thấy bất an, thiếu an toàn về mặt tình cảm và dễ bị giảm sự tự tin.
Ảnh minh hoạ
Nhưng nghiên cứu còn phát hiện thêm một điểm tích cực: Cha mẹ có khả năng phân tách rõ ràng giữa công việc và cuộc sống gia đình (segmentation preference) sẽ làm giảm bớt tác động tiêu cực của bất ổn nghề nghiệp lên gia đình.
Những nghề nghiệp nào thường gây ra bất ổn?
Theo nhiều khảo sát và nghiên cứu xã hội học, các nghề nghiệp dưới đây thường có tính chất bấp bênh, thất thường, dễ gây ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý cha mẹ và con cái:
Lao động thời vụ, bán thời gian: Nhân viên bán lẻ, công nhân xây dựng thuê theo dự án, lao động không có hợp đồng dài hạn.
Ngành dịch vụ, khách sạn, du lịch: Công việc theo ca, giờ giấc không cố định, dễ bị sa thải hoặc giảm giờ làm.
Nghề tự do, freelancer: Dù có tính linh hoạt, nghề này thiếu bảo đảm thu nhập và chế độ phúc lợi.
Ngành vận tải, giao nhận: Tài xế, shipper phải làm việc nhiều giờ, thường chịu áp lực công việc cao.
Vì sao nghề bấp bênh ảnh hưởng đến con cái?
Thu nhập không ổn định, căng thẳng tài chính: Cha mẹ lo lắng về tiền bạc dễ truyền tải stress đến con cái. Trẻ trong gia đình thu nhập bấp bênh thường có mức độ lo âu và tự ti cao hơn.
Thiếu thời gian và sự gắn bó: Làm việc theo ca, giờ giấc không ổn định khiến cha mẹ ít thời gian dành cho con, làm giảm cơ hội phát triển sự gắn bó tình cảm và giao tiếp với trẻ.
Xung đột công việc – gia đình tăng cao: Stress từ công việc lan sang đời sống gia đình, tạo môi trường căng thẳng, ảnh hưởng xấu đến sự phát triển tâm lý của trẻ.
Trái lại, cha mẹ làm việc trong các nghề có tính ổn định, có hợp đồng dài hạn, thu nhập và thời gian đều đặn, thường tạo điều kiện cho trẻ phát triển tốt về mặt tâm lý. Những nghề này giúp cha mẹ có thể dành nhiều thời gian hơn chăm sóc và hỗ trợ con, tạo môi trường gia đình ít căng thẳng, tạo cảm giác an toàn cho trẻ, giúp trẻ học được cách tin tưởng và cảm nhận sự ổn định trong cuộc sống.
Cha mẹ cần làm gì?
Cha mẹ cần học cách phân tách rõ ràng giữa công việc và gia đình, tránh mang stress công việc vào nhà. Điều này không chỉ giúp không khí gia đình bớt căng thẳng, mà còn tạo cho con cảm giác được yêu thương và an toàn, ngay cả khi cha mẹ đang gặp khó khăn ngoài xã hội. Những hành động nhỏ như tắt điện thoại khi ăn cơm, lắng nghe con kể chuyện, hay đơn giản là mỉm cười chào con sau một ngày làm việc vất vả, cũng có thể trở thành "lá chắn tinh thần" cho trẻ trước sự bất ổn của thế giới bên ngoài.
Ngoài ra, cha mẹ nên chủ động chia sẻ với con – tất nhiên là ở mức độ phù hợp với độ tuổi – về công việc và những nỗ lực của mình. Khi trẻ hiểu rằng cha mẹ đang cố gắng vì gia đình, trẻ sẽ học được bài học về sự kiên cường, tinh thần vượt khó và cảm thông với người khác. Trong hoàn cảnh khó khăn, điều quan trọng không phải là có bao nhiêu tiền, mà là thái độ sống tích cực, sự hiện diện ấm áp của cha mẹ và cảm giác được lắng nghe.
Nếu công việc khiến cha mẹ thường xuyên vắng nhà, hãy tạo ra những "khoảnh khắc chất lượng" (quality time) bên con thay vì chỉ chú trọng số lượng thời gian. Một buổi chiều dắt con đi công viên, cùng nấu ăn cuối tuần, hay kể chuyện trước giờ ngủ... cũng đủ để xây nền tảng gắn bó vững chắc. Khi con cảm nhận được tình yêu thương không phụ thuộc vào tiền bạc hay hoàn cảnh, trẻ sẽ lớn lên với sự tự tin và an tâm về mặt cảm xúc – đó chính là món quà vô giá mà cha mẹ có thể trao cho con, bất kể làm nghề gì.