Bạn có biết, cứ 40 giây, trên Thế giới lại có một người chết do tự sát? Tự sát không phải là một vấn đề cá nhân mà là một cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng, đặc biệt với giới trẻ. Ở nhóm 15-29 tuổi, tự sát gây tử vong nhiều hơn cả HIV/AIDS và sốt rét cộng lại.
Vậy làm thế nào để nhận biết và cứu lấy những người đang đứng bên bờ vực thẳm? Nhân Ngày Thế giới Phòng chống Tự sát 10/9, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với ThS. BS. Nguyễn Việt Hà - Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai để lắng nghe những lời khuyên thiết thực. Một hành động nhỏ của bạn có thể thắp lên hy vọng và cứu lấy một cuộc đời.
Phóng viên: Thưa bác sĩ, nhiều người vẫn nghĩ tự sát là một vấn đề cá nhân, nhưng các số liệu cho thấy điều ngược lại. Bác sĩ có thể chia sẻ thêm về mức độ nghiêm trọng của vấn đề này?
ThS.BS. Nguyễn Việt Hà: Tự sát không phải là một sự việc hiếm gặp. Cứ mỗi 40 giây, trên Thế giới lại có một người chết do tự sát. Thậm chí, ở nhóm tuổi 15-29, tự sát gây tử vong nhiều hơn cả HIV/AIDS và sốt rét cộng lại. Nhiều người trẻ nghĩ tai nạn giao thông là nguy cơ lớn nhất, nhưng thực tế, tự sát cướp đi sinh mạng của thanh thiếu niên nhiều hơn cả tai nạn xe cộ ở nhiều quốc gia. Điều này cho thấy tự sát là một vấn đề sức khỏe cộng đồng rất nghiêm trọng, đòi hỏi chúng ta phải có hành động khẩn cấp.
Phóng viên: Vậy các dấu hiệu nào có thể giúp chúng ta nhận biết một người đang có nguy cơ tự sát?
ThS.BS. Nguyễn Việt Hà: Người có nguy cơ tự sát thường không giấu kín hoàn toàn nỗi tuyệt vọng của mình. Nếu chúng ta để ý, sẽ nhận ra những tín hiệu sau:
Nói hoặc ám chỉ về cái chết: Họ có thể nói những câu như "Tôi muốn biến mất" hay "Sống thế này chẳng còn ý nghĩa".
Cảm giác vô vọng, bất lực: Họ tin rằng tương lai không thể tốt hơn và không còn lối thoát.
Coi bản thân là gánh nặng: Họ nghĩ rằng người thân sẽ tốt hơn nếu không có mình.
Thay đổi hành vi, cảm xúc đột ngột: Họ thu mình, ít giao tiếp, từ bỏ sở thích cũ, hoặc từ chán nản bỗng trở nên bình thản bất thường, đôi khi là dấu hiệu đã có quyết định kết thúc cuộc đời.
Rối loạn giấc ngủ, ăn uống: Họ có thể mất ngủ kéo dài, ăn quá ít hoặc quá nhiều.
Tìm kiếm phương tiện tự gây hại: Họ có thể tra cứu cách tự sát hoặc tích trữ thuốc, vật nguy hiểm.
Phóng viên: Nếu nhận thấy những dấu hiệu trên, người thân, bạn bè nên làm gì để hỗ trợ họ một cách hiệu quả?
ThS. BS. Nguyễn Việt Hà: Trước hết, hãy nhớ rằng việc nói chuyện cởi mở về tự sát không làm tăng nguy cơ, mà giúp giảm sự kỳ thị và mở ra cơ hội cứu sống. Các hành động hỗ trợ có thể rất đơn giản, nhưng lại mang ý nghĩa lớn:
Lắng nghe, động viên: Hãy ở bên cạnh và lắng nghe họ một cách chân thành.
Giữ kết nối: Đừng để họ cảm thấy cô đơn.
Tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp: Quan trọng nhất, hãy đưa họ đến các chuyên gia về sức khỏe tâm thần càng sớm càng tốt. Phần lớn các trường hợp tự sát có thể phòng ngừa được nếu được nhận diện và hỗ trợ kịp thời.
Phóng viên: Thông điệp của Ngày Thế giới Phòng chống Tự sát năm nay là "Tạo hy vọng qua hành động". Bác sĩ có lời khuyên nào cho những người đang phải đấu tranh với cảm xúc tiêu cực?
ThS.BS. Nguyễn Việt Hà: Thông điệp này nhắc nhở rằng chỉ cần một hành động nhỏ cũng có thể gieo lại niềm hy vọng. Tự sát không phải là một lựa chọn. Chúng ta có thể tìm kiếm sự giúp đỡ và nhận ra rằng có rất nhiều người quan tâm đến mình.
Hãy tìm đến những người bạn tin tưởng để chia sẻ.
Nếu cảm thấy bế tắc, đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia sức khỏe tâm thần. Tại Viện Sức khoẻ tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn bất cứ lúc nào.
Phóng viên: Cuối cùng, bác sĩ có lời nhắn nhủ nào gửi đến cộng đồng?
ThS.BS. Nguyễn Việt Hà: Ngày 10/9 không chỉ là dịp để tưởng nhớ những người đã mất mà còn là cơ hội để mỗi chúng ta cùng nhau xây dựng một xã hội nhân ái. Hãy quan tâm để giữ lại sự sống. Nhận biết các dấu hiệu ở những người xung quanh và đưa họ đến gặp chuyên gia trước khi quá muộn. Một hành động nhỏ của bạn có thể cứu sống một cuộc đời.