Trong ký ức của nhiều thế hệ khán giả yêu cải lương, NSƯT Kim Phương là gương mặt quen thuộc với hàng loạt vai diễn sắc sảo. Bà từng khiến người xem vừa yêu vừa ghét, khi thì hóa thân vào những bà mẹ chồng cay nghiệt, lúc lại thành những bà hội đồng toan tính, thâm hiểm. Có thời điểm, khán giả thậm chí không nhớ rõ tên bà, chỉ gọi là nữ nghệ sĩ chuyên đóng vai ác. Nhưng sau lớp hóa trang, sau những tràng pháo tay trên sân khấu, cuộc đời thật của Kim Phương lại là chuỗi biến cố và mất mát, khiến ai nghe qua cũng không khỏi nghẹn lòng.
Năm 14 tuổi, NSƯT Kim Phương đã theo mẹ là NSƯT Kim Phụng vào đoàn cải lương. Lúc đó bà được giao vai đào con, kép con cho đến đào nhì. Đến lúc lớn lên, bà trở thành đào chính và được đánh giá cao về giọng hát, kĩ năng trên sân khấu. Đến năm 28 tuổi, bà lại chuyển sang vai mụ. Kim Phương kể lúc đó dù nhỏ hơn cố nghệ sĩ Thanh Sang đến 10 tuổi nhưng mà bà lại được giao đóng vai mẹ của ông. Nói về lý do của sự chuyển đổi này, NSƯT Kim Phương khiêm tốn cho biết bà không có được lợi thế về làn hơi đặc biệt giống các nghệ sĩ cùng thời như NSND Ngọc Giàu, NSƯT Thanh Kim Huệ, nghệ sĩ Phượng Liên… nên để có thể gắn bó lâu dài với nghề, nữ nghệ sĩ bắt buộc phải thay đổi.
NSƯT Kim Phương chuyên đảm nhận những vai ác, bà hội đồng trên màn ảnh Việt
Thành công là vậy, thế nhưng Kim Phương từng đau lòng cho biết bà bị khán giả và truyền thông đánh giá là một nghệ sĩ có tài, có tuổi nhưng lại không có tên. Hoạt động nghệ thuật nhiều thập kỷ nhưng bà thường bị gọi sai là Kim Phượng, hoặc nhầm với NSND Hồng Vân, NSND Kim Xuân, thậm chí là với Á hậu - NSƯT Trịnh Kim Chi. NS Kim Phương không chạnh lòng nhưng đôi lúc cũng bị sượng.
Đời tư của Kim Phương cũng thấm đẫm bi kịch. Nỗi đau lớn nhất bà mang theo suốt cuộc đời là sự ra đi đột ngột của con trai khi bé mới hơn 3 tuổi. Ngày định mệnh ấy rơi đúng vào mùng 1 Tết năm 1975. Khi bà đang đứng trên sân khấu, dồn hết tâm sức cho vai diễn, thì nhận tin dữ. Nhưng vì trách nhiệm với khán giả, bà nuốt nước mắt, diễn xong mới vội vã trở về nên không kịp nhìn mặt con.
Nghệ sĩ Kim Phương từng nói: "Cuộc đời đi hát của tôi cũng nhiều khó khăn lắm. Đầu tiên là con trai 3 tuổi của tôi mất vào ngay Mùng 1 Tết. Tôi không được nhìn mặt con lần cuối, không được chôn con mà phải cắn răng đi diễn. Chồng tôi - ông Đặng Vinh Quang và mẹ của Hữu Châu đi thuê xe lam, đến trại hòm cưa mấy mảnh gỗ nhỏ rồi chôn đại con ở bên đường. Chừng 1 năm sau quay lại, tôi không biết mộ con ở chỗ nào. Một nỗi đau mà bây giờ tôi chưa nói với ai".
Nghệ sĩ Kim Phương từng mất con vào mùng 1 Tết, nén đau thương để hoàn thành vai diễn
Nỗi đau càng thêm xót xa khi hoàn cảnh loạn lạc, việc chôn cất con trai chỉ diễn ra sơ sài. Nơi con trai bà được an táng sau này bị san phẳng, khiến nữ nghệ sĩ suốt gần 50 năm qua không thể tìm lại mộ phần con. Nói về điều này, Kim Phương từng khóc: "Đó là nỗi đau lớn nhất đời tôi, một vết thương không bao giờ lành, bởi tôi chẳng thể tìm lại nơi con yên nghỉ". Mỗi khi nhắc lại chuyện cũ, đôi mắt bà vẫn rưng rưng. 50 năm trôi qua, nỗi đau mất con chưa một ngày nguôi ngoai. Việc không thể tìm được mộ phần con trai là nỗi day dứt bà sẽ mang theo đến cuối đời.
Cuộc đời tiếp tục thử thách Kim Phương bằng cú sốc khác. Nhiều năm sau, chồng cũ - nghệ sĩ Đặng Vinh Quang cũng qua đời đột ngột. Dù đã chia tay, nhưng tình nghĩa vẫn còn, và bà không giấu nổi cảm giác hụt hẫng. Ngày tiễn biệt, bà và con trai cũng gắng hoàn thành suất diễn trước khi kịp về chịu tang. Hai lần mất mát lớn đều rơi vào dịp Tết - thời điểm sum vầy, đoàn viên khiến trái tim bà mãi hằn một vết thương. Nếu không có nghệ thuật, có lẽ Kim Phương đã gục ngã. Bà từng thú nhận: "Hai mẹ con động viên nhau lên sân khấu bằng mọi giá phải vui, phải cười, ráng mãi cũng xong vở kịch. Ngày ba mất, nó không khóc mà sau khi diễn xong, về để tang ba, nó khóc mấy ngày liền".
Nghệ sĩ Kim Phương 2 lần đối mặt với biến cố đau đớn diễn ra vào những ngày Tết
Cuộc sống hiện tại của NSƯT Kim Phương giản dị trong căn hộ nhỏ, nơi bà dành thời gian bên con cháu. Con út là nhạc sĩ Tống Hạo Nhiên trở thành điểm tựa tinh thần, nối dài truyền thống nghệ thuật gia đình. Bà không còn quan trọng khán giả nhớ tên mình hay không, chỉ cần nhân vật bà hóa thân để lại dấu ấn. Và chính điều đó đã làm nên một NSƯT Kim Phương - người phụ nữ kiên cường, vừa là "nữ hoàng vai ác" trên màn ảnh, vừa là một người mẹ, người bà đầy tình thương và nghị lực ngoài đời.
Ở tuổi ngoài 73, bà vẫn không chịu rời xa ánh đèn sân khấu. Từ cải lương, phim truyền hình cho đến điện ảnh, bà nhận bất cứ vai nào phù hợp, không nề hà lớn nhỏ. Mới đây, hình ảnh bà ngoại hiền hậu trong Lật Mặt 8: Vòng Tay Nắng đã khiến khán giả bất ngờ, bởi một Kim Phương vốn quen mặt ở những vai phản diện lại có thể dịu dàng đến vậy.
Gần đây nhất, nghệ sĩ Kim Phương xuất hiện trong Lật Mặt 8: Vòng Tay Nắng
Nghệ sĩ Kim Phương có cuộc sống thoải mái, bà thân thiết với con dâu là diễn viên Trà Ngọc