Nhắc đến miền Tây là nhắc đến một vùng đất mang bản sắc rất riêng, khó trộn lẫn với bất kỳ nơi nào khác. Từ nhịp sống chậm rãi, hệ thống sông ngòi chằng chịt cho đến văn hóa và sinh hoạt thường ngày, tất cả đều in đậm dấu ấn của miền đất phù sa. Ngay trong kiến trúc nhà ở, người miền Tây cũng tạo nên những chi tiết đặc trưng, chỉ cần nhìn qua là có thể nhận ra. Một trong số đó chính là "nền nhà vảy rồng", kiểu thiết kế vừa độc đáo vừa chứa đựng nhiều câu chuyện về điều kiện tự nhiên và đời sống sinh hoạt của người dân vùng sông nước.
Ban đầu, nhiều ngôi nhà ở miền Tây chỉ có nền đất nện, được đắp từ đất địa phương, trộn cát hoặc trấu rồi nện chặt qua nhiều lớp. Trong điều kiện kinh tế còn hạn chế, đây là cách làm phổ biến và phù hợp với môi trường sông nước. Thế nhưng, sau nhiều năm sinh sống, ở một số ngôi nhà cũ, mặt nền không còn phẳng như ban đầu mà dần xuất hiện những mảng gồ ghề lớn nhỏ, xếp lớp lên nhau, tạo thành bề mặt lồi lõm rất đặc trưng. Người dân quen gọi hiện tượng này là nền vảy rồng, bởi hình dáng của nó gợi liên tưởng đến những lớp vảy xếp chồng lên nhau của loài rồng trong quan niệm dân gian.
Hiện tượng nền nổi vảy không phải là điều ngẫu nhiên hay kỳ bí như nhiều người vẫn nghĩ. Thực tế, đây là kết quả của sự tác động đồng thời giữa đặc tính đất đai miền Tây và quá trình sử dụng lâu dài của con người. Đất ở Đồng bằng sông Cửu Long chủ yếu là đất phù sa pha sét, có độ ẩm cao và chịu ảnh hưởng rõ rệt của chu kỳ mưa nắng. Vào mùa mưa, đất hút nước, trở nên mềm và nở ra. Đến mùa khô, bề mặt đất mất nước, co lại và nứt nhẹ. Quá trình giãn nở và co ngót này diễn ra liên tục qua nhiều năm khiến bề mặt nền không còn ổn định như ban đầu.
Bên cạnh yếu tố tự nhiên, sinh hoạt hằng ngày của con người cũng góp phần quan trọng tạo nên kiểu nền đặc biệt này. Theo cách lý giải mộc mạc của bà con miền Tây, mỗi lần đi ruộng về, bùn đất dính dưới chân hoặc bám trên các vật dụng được mang thẳng vào nhà. Lớp bùn ấy khô dần, chồng lên nền đất cũ qua từng ngày. Trải qua thời gian dài, bề mặt nền hình thành các mảng gồ ghề đan xen, xếp lớp tự nhiên, nhìn giống như những vảy rồng nối tiếp nhau.
Điều thú vị là dù nhìn có vẻ gồ ghề, nền vảy rồng lại sở hữu nhiều ưu điểm rất phù hợp với điều kiện sống miền Tây. Trước hết là khả năng chống trơn trượt. Bề mặt lồi lõm giúp người đi lại an toàn hơn, đặc biệt trong môi trường thường xuyên ẩm ướt, nước lên xuống theo mùa. Ngoài ra, nền đất nện lâu năm có độ lì cao, chịu lực tốt, ít bị nứt vỡ như một số loại gạch lát. Càng dùng lâu, bề mặt nền càng cứng và ổn định.
Với nhiều gia đình miền Tây, nền vảy rồng không chỉ là một phần của ngôi nhà mà còn gắn liền với ký ức sinh hoạt nhiều thế hệ. Đó là nơi trẻ con chạy chơi chân trần, nơi người lớn ngồi quạt mát những buổi trưa hè, nơi cả nhà quây quần bên mâm cơm giản dị.
Ngày nay, khi xu hướng xây dựng ngày càng hiện đại, kiểu nền nhà đất này không còn phổ biến như trước. Phần lớn các gia đình đã chuyển sang lát gạch men hoặc đá để thuận tiện cho sinh hoạt và vệ sinh. Dẫu vậy, vẫn có không ít người chọn giữ lại nền vảy rồng như một cách gìn giữ hồn cốt của ngôi nhà xưa, thay vì thay mới hoàn toàn bằng những vật liệu hiện đại.