Trong những ngày cuối năm 2025, khi miền Bắc liên tục đón những đợt không khí lạnh tăng cường, khoa cấp cứu tại các bệnh viện lớn như Bạch Mai hay Trung tâm Đột quỵ (BV 108) luôn trong tình trạng “căng như dây đàn”. Những câu chuyện về một nam thanh niên 32 tuổi ngã quỵ khi đang chạy bộ dưới sương muối, hay em bé chỉ mới 8 tuổi bất ngờ liệt nửa người ngay trên bàn học đã trở thành hồi chuông cảnh tỉnh đầy xót xa.
Đột quỵ giờ đây không còn là “bản án” riêng của tuổi già, mà đang len lỏi vào từng gia đình dưới sự cộng hưởng của thời tiết khắc nghiệt. Tại sao cái lạnh lại có sức tàn phá mạch máu khủng khiếp đến thế, và chúng ta đang vô tình tiếp tay cho nó bằng những thói quen sai lầm nào? Hãy cùng lật mở bức màn sự thật về mối liên hệ giữa nhiệt độ và đột quỵ để bảo vệ chính mình trước khi quá muộn.
Đột quỵ giờ đây không còn là “bản án” riêng của tuổi già, mà đang len lỏi vào từng gia đình dưới sự cộng hưởng của thời tiết khắc nghiệt. Ảnh minh họa
Từ những ca bệnh "không ai ngờ tới"
Thực tế tại các phòng cấp cứu thời gian qua cho thấy một bức tranh đáng lo ngại về sự trẻ hóa của đột quỵ.
Sự ra đi đột ngột do đột quỵ của anh Võ Quốc Tuân (1984) - Founder của Danang Triathlon Club, dù còn rất trẻ, khỏe mạnh, khiến cộng đồng không khỏi đau xót và bàng hoàng. Bởi anh Tuấn được đánh giá là một người sống năng động, kỷ luật.
Ngọc Huyền, cô gái 30 tuổi (ở Sơn La) cũng là một trong những bệnh nhân đột quỵ, nhưng may mắn là cô được cứu trở về từ cửa tử dù trong 3 tháng bị đột quỵ 2 lần. Đáng nói, những dấu hiệu cảnh báo trước đó lại rất mơ hồ, chỉ là những cơn đau đầu thoáng qua, dễ nhầm lẫn với các bệnh khác.
Ngọc Huyền, cô gái 30 tuổi (ở Sơn La) cũng là một trong những bệnh nhân đột quỵ, nhưng may mắn là cô được cứu trở về từ cửa tử.
Chỉ trong tháng 12/2025, Bệnh viện 108 đã tiếp nhận một bé trai 8 tuổi nhập viện trong tình trạng liệt nửa người trái ngay khi đang ngồi học - một trường hợp hy hữu do bóc tách động mạch não. Tại Bệnh viện Bạch Mai, số ca đột quỵ ghi nhận mức tăng kỷ lục, có thời điểm tiếp nhận tới 60 ca mỗi ngày.
Cháu bé 8 tuổi đã hoàn toàn hồi phục sức khoẻ (Ảnh: BV Trung ương Quân đội 108)
Không chỉ người có bệnh nền, ngay cả những người trẻ khỏe mạnh cũng trở thành nạn nhân. Trường hợp một nữ sinh 18 tuổi hôn mê sâu do vỡ dị dạng mạch máu não bẩm sinh khi trời trở lạnh, hay những nam giới trung niên ngã quỵ lúc đi vệ sinh đêm hoặc tập thể dục sớm là minh chứng rõ nhất: Đột quỵ có thể gõ cửa bất cứ lúc nào khi cơ thể bị sốc nhiệt.
Giải mã sự "tàn phá mạch máu" của thời tiết lạnh
Tại sao thời tiết lại có mối liên hệ mật thiết với đột quỵ đến vậy? ThS.BS Đoàn Dư Mạnh, Thành viên Hội Bệnh Mạch máu Việt Nam cho biết, thời tiết chuyển từ nóng sang lạnh đột ngột là thời điểm rất dễ xảy ra đột quỵ ở những người có yếu tố nguy cơ cao. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng mùa lạnh là thời điểm tỷ lệ đột quỵ tăng khoảng 20-30% so với các mùa khác.
Các chuyên gia y tế giải thích rằng khi nhiệt độ môi trường giảm đột ngột, cơ thể sẽ phản ứng bằng cách co các mạch máu ngoại biên để giữ nhiệt. Hệ quả là áp lực trong lòng mạch tăng lên, khiến huyết áp vọt cao - nguyên nhân trực tiếp dẫn đến vỡ mạch máu não (đột quỵ xuất huyết).
Đồng thời, cái lạnh làm máu trở nên “đặc” hơn do tăng số lượng hồng cầu và tiểu cầu, tạo điều kiện cho các cục máu đông hình thành. Những cục máu đông này như những chướng ngại vật, ngăn cản dòng máu nuôi não, gây ra đột quỵ nhồi máu não. Sự kết hợp giữa huyết áp cao và máu dễ đông tạo nên một “cú đấm kép” hạ gục hệ thống mạch máu vốn đã chịu nhiều áp lực của chúng ta.
Hội nghị Đột quỵ Quốc tế 2025 vừa qua đã nhấn mạnh một thực trạng đau lòng: Chỉ khoảng 33% bệnh nhân được đưa đến bệnh viện trong "giờ vàng" (trước 4.5 giờ kể từ khi phát bệnh). Phần lớn sự chậm trễ này đến từ việc gia đình tự ý sơ cứu sai cách như cạo gió, chích máu đầu ngón tay, hoặc cho uống các loại thuốc truyền tai không rõ nguồn gốc.
Bên cạnh đó, các thói quen sinh hoạt mùa cuối năm như lạm dụng rượu bia để "giữ ấm", tắm muộn sau 9 giờ tối, hoặc chủ quan không kiểm soát huyết áp khi trời lạnh đang đẩy rủi ro lên mức cao nhất.
Lá chắn bảo vệ trước "sát thủ" thời tiết
Để không trở thành nạn nhân tiếp theo của đột quỵ, việc thay đổi thói quen ngay hôm nay là điều sống còn để bảo vệ bản thân bạn. Vì vậy, hãy ghi nhớ những nguyên tắc sau:
Quy tắc "Chậm một chút": Khi tỉnh giấc, hãy nằm lại trên giường 3-5 phút để cơ thể làm quen với nhiệt độ, tuyệt đối không bước ra khỏi chăn và đi ra ngoài trời lạnh ngay lập tức.
Giữ ấm 3 điểm vàng: Luôn giữ ấm đầu, cổ và bàn chân khi ra ngoài. Hạn chế tối đa việc tiếp xúc với sương muối trước 7 giờ sáng.
Kiểm soát bệnh nền: Người bị cao huyết áp, tiểu đường cần uống thuốc đều đặn và theo dõi chỉ số thường xuyên hơn trong mùa đông.
Ghi nhớ B.E.F.A.S.T: Mất thăng bằng (Balance), mờ mắt (Eyes), méo mặt (Face), yếu tay (Arm), khó nói (Speech) -> Gọi cấp cứu ngay lập tức (Time).
Đột quỵ có thể xảy ra trong tích tắc, nhưng những di chứng nó để lại là cả một đời. Giữa cái lạnh của những ngày cuối năm, sự cẩn trọng và thấu hiểu cơ thể chính là món quà sức khỏe quý giá nhất mà bạn có thể dành cho chính mình và người thân.