Cuộc gặp gỡ kỳ lạ với cậu bé Hạng Thác
Ánh mặt trời mùa xuân chan hòa khắp Khúc Phụ (thành phố cấp huyện thuộc địa cấp thị Tế Ninh, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc) trong giảng đường của Khổng Tử, không khí vô cùng sôi nổi. Sau khi nghe các học trò đặt câu hỏi, Khổng Tử dừng bài giảng và tuyên bố kết thúc buổi học hôm nay.
Không biết từ lúc nào, ánh mắt của ông đã hướng ra ngoài cửa sổ, về phía đông, một nơi xa xôi. Ông nghe nói, ở đó có một nước tên là Cử, là một nước chư hầu Đông Di thời Xuân Thu và đầu thời Chiến Quốc trong lịch sử Trung Quốc. Đất nước này có rất nhiều người thông minh và cũng thích đặt câu hỏi. Khổng Tử rất tò mò và muốn đến đó xem sao.
Khổng Tử quyết định rời Khúc Phụ, đi về phía đông. Các học trò chuẩn bị cho ông một chiếc xe ngựa sang trọng, trên xe có đầy đủ nước uống và thức ăn. Khổng Tử và các học trò ngồi trên xe, men theo con đường hướng về phía đông. Dọc đường, họ nhìn thấy những cảnh núi non, sông nước tuyệt đẹp…
Khổng Tử và các học trò ngồi trên xe ngựa đi đến nước Cử. (Ảnh: Sohu)
Khổng Tử và các học trò ngồi trên xe ngựa, men theo con đường hướng về phía đông. Dọc đường đi, họ được chiêm ngưỡng cảnh sắc tươi đẹp của núi non và đồng quê. Khổng Tử cùng học trò trò chuyện, thời gian trôi qua thật nhanh. Khổng Tử tự mình điều khiển xe ngựa đến đích.
Trên đường đi, ông gặp một cậu bé đang đứng giữa đường, không chịu nhường đường. Vì vậy, Khổng Tử buộc phải dừng xe. Ông quan sát xung quanh, không thấy có vật cản nào trên đường, bèn có chút bất mãn với cậu bé.
Khổng Tử hỏi cậu bé tại sao không chịu nhường đường, và câu trả lời của cậu bé khiến Khổng Tử ngạc nhiên. Cậu bé nói: "Ở đây có một thành trì, làm sao ông có thể đi qua được?"
Khổng Tử nhìn quanh bốn phía nhưng không thấy thành trì đâu cả. Ông liền hỏi cậu bé với vẻ nghi hoặc: "Thành trì ở đâu?". Cậu bé chỉ ra phía sau mình. Khổng Tử quay lại và nhìn thấy một tòa thành được xây bằng bùn. Thấy thú vị, Khổng Tử tiếp tục hỏi. Ông hỏi cậu bé công dụng của tòa thành này là gì. Cậu bé tự tin trả lời: "Để chống lại xe ngựa". Khổng Tử không hiểu, hỏi tại sao tòa thành này lại phải chống lại xe ngựa. Cậu bé giải thích rằng xe ngựa thường xuyên va chạm với người đi đường, tòa thành này có thể bảo vệ được.
Câu nói của cậu bé khiến Khổng Tử và đoàn người đành phải lên xe đi vòng qua cậu bé đang chắn đường. (Ảnh: Sohu)
"Vậy nếu ta nhất định phải đi qua thì sao?", Khổng Tử hỏi. Cậu bé lập tức đáp: "Thành trì từ xưa đến nay đều dùng để chống lại xe ngựa, ngài đã bao giờ thấy thành trì nào tự động lùi lại để nhường đường cho xe ngựa chưa?". Câu nói của cậu bé khiến Khổng Tử vô cùng kinh ngạc. Ông lặng lẽ xuống xe, quay người lại, trầm ngâm suy nghĩ về lời nói của cậu bé.
Bất đắc dĩ, Khổng Tử và đoàn người đành phải lên xe lại, đi vòng qua cậu bé đang chắn đường. Khổng Tử nói với các học trò rằng cậu bé này không tầm thường, nếu được giáo dục thì nhất định sẽ có thành tựu lớn. Mặc dù Tử Lộ (học trò của Khổng Tử) và những người khác không hoàn toàn tin tưởng, nhưng họ vẫn lặng lẽ chấp nhận lời nói của Khổng Tử.
Màn đối đáp giữa Hạng Thác và Tử Lộ
Không lâu sau, cuối cùng họ cũng đến nước Cử. Mùa xuân đến, khắp cánh đồng đều là bóng dáng những người nông dân đang bận rộn làm việc. Tử Lộ để ý thấy một người nông dân đang làm việc, liền nảy ra một ý định, muốn thử tài trí tuệ của ông ta. Anh ta tiến lên hỏi người nông dân: "Ông đang làm gì vậy?". Người nông dân không chút do dự trả lời: "Đang cày ruộng".
Cậu bé Hạng Thác thông minh đối đáp lại đã khiến đoàn người của Khổng Tử phải chịu thua. (Ảnh: Sohu)
Tử Lộ tiếp tục hỏi: "Ông ngày nào cũng cày ruộng ở đây, vậy chắc ông biết rõ mỗi ngày phải vung cuốc bao nhiêu lần chứ?". Mặc dù câu hỏi này có vẻ vụn vặt, nhưng người nông dân nhất thời không thể trả lời được.
Tuy nhiên, ngay khi Tử Lộ đang tự đắc, một giọng nói trẻ con đột nhiên vang lên từ phía sau họ. Hóa ra, cậu bé ban nãy họ gặp trên đường - Hạng Thác, đã quay trở lại. Cậu bé không hề khách sáo hỏi ngược lại Tử Lộ: "Cha tôi ngày nào cũng cày ruộng, làm sao ông ấy lại không biết mỗi ngày phải vung cuốc bao nhiêu lần được? Ngược lại, ngài ngày nào cũng đi xe ngựa, ngài có biết mỗi ngày vó ngựa phải nhấc lên bao nhiêu lần không?". Tử Lộ bỗng nhiên cảm thấy cứng họng, mặt đỏ bừng.
Khổng Tử quyết định bái Hạng Thác làm thầy
Trong lần gặp gỡ này, Khổng Tử đã chú ý đến cậu bé Hạng Thác. Trí thông minh của cậu bé khiến ông vô cùng thán phục. Để khiến bầu không khí không còn căng thẳng, Khổng Tử đã thay mặt Tử Lộ đến xin lỗi và trò chuyện với cha mẹ của Hạng Thác, tìm hiểu về tuổi tác, hoàn cảnh gia đình của cậu bé.
Khổng Tử ngạc nhiên khi phát hiện ra rằng, mặc dù cậu bé mới 7 tuổi, nhưng tốc độ suy nghĩ và kiến thức của cậu đã vượt xa nhiều người trưởng thành. Khổng Tử rất cảm kích và quyết định nhận cậu bé làm học trò, đồng thời lập một giao ước với Hạng Thác. Họ sẽ lần lượt ra đề cho nhau, nếu ai không trả lời được câu hỏi của đối phương thì sẽ trở thành học trò của người kia.
Hạng Thác nghi ngờ hỏi Khổng Tử có nghiêm túc không. Khổng Tử trịnh trọng cam đoan với cậu bé rằng những lời ông nói đều là thật.
Trong lần gặp gỡ này, Khổng Tử đã chú ý đến cậu bé Hạng Thác. (Ảnh: Sohu)
Sau khi Hạng Thác đồng ý, Khổng Tử liền đưa ra câu hỏi đầu tiên: "Trong vũ trụ, cuộc sống của con người được duy trì là nhờ vào mặt trời, mặt trăng, các vì sao trên trời và các loại lương thực dưới đất. Vậy, số lượng các ngôi sao trên trời là bao nhiêu? Số lượng các loại lương thực dưới đất là bao nhiêu?".
Sau một hồi suy nghĩ, Hạng Thác trả lời: "Vũ trụ bao la vô tận, không thể dùng thước đo thông thường để đo lường. Vì vậy, số lượng các ngôi sao trên trời nên được tính theo sự thay đổi trong một ngày đêm, còn số lượng các loại lương thực dưới đất nên được tính theo sự tuần hoàn của bốn mùa trong năm".
Câu trả lời này khiến Khổng Tử chìm vào suy tư. Ông không ngờ một đứa trẻ lại có kiến giải sâu sắc đến vậy, quả là một tài năng đáng kinh ngạc.
Hạng Thác đố lại Khổng Tử
Đến lượt Hạng Thác hỏi Khổng Tử: "Tại sao ngỗng và vịt có thể nổi trên mặt nước mà không bị chết đuối? Tại sao chim nhạn có thể kêu trên trời, và tại sao cây thông và cây bách lại xanh tươi quanh năm?". Khổng Tử tự tin trả lời: "Ngỗng và vịt có màng ở chân nên có thể nổi, chim nhạn có cổ dài nên có thể kêu, cây thông và cây bách có thân chắc chắn nên xanh tươi quanh năm".
Sau khi nghe câu trả lời của Khổng Tử, Hạng Thác trầm ngâm một lúc rồi hỏi ngược lại: "Nhưng cá và tôm không có màng chân, tại sao chúng có thể nổi trên mặt nước? Con cóc cũng có thể kêu, tại sao nó không có cổ dài? Cây tre vào mùa đông cũng có màu xanh, tại sao nó lại rỗng?". Khổng Tử thực sự cảm thấy không thể trả lời được. Ông không khỏi kính phục đứa trẻ thông minh này.
Khổng Tử không ngờ một đứa trẻ lại có kiến giải sâu sắc đến vậy, quả là một tài năng đáng kinh ngạc. (Ảnh: Sohu)
Khổng Tử là người giữ chữ tín, thừa nhận mình đã bị cậu bé đánh bại. Vì vậy, ông hỏi Hạng Thác làm thế nào để có thể bái cậu bé làm thầy.
Tuy nhiên, Hạng Thác lại đáp lại Khổng Tử theo một cách không ngờ. Cậu bé quay người nhảy xuống ao nước gần đó và mời Khổng Tử cùng xuống nước. Khổng Tử cảm thấy bối rối, không hiểu ý định của Hạng Thác. Hạng Thác giải thích rằng họ cần phải tắm rửa sạch sẽ trước khi làm lễ bái sư.
Khổng Tử không muốn mất mặt nên lấy lý do mình không biết bơi, nói rằng nếu xuống nước chắc chắn sẽ bị chìm xuống đáy. Tuy nhiên, Hạng Thác thông minh không buông tha cho Khổng Tử, ngược lại còn lấy ví dụ về con vịt, chỉ ra rằng vịt chưa bao giờ được dạy bơi nhưng vẫn có thể dễ dàng bơi trên mặt nước.
Khổng Tử miễn cưỡng giải thích rằng đó là do vịt có lông tơ giúp chúng nổi trên mặt nước. Hạng Thác tiếp tục hỏi: "Nếu vậy thì quả bầu cũng có thể nổi trên mặt nước?". Khổng Tử trả lời: "Đó là do bên trong quả bầu rỗng nên nó mới có thể nổi".
Khổng Tử bái phục sự thông minh của Hạng Thác nên đã quyết định tôn cậu bé 7 tuổi lên làm thầy của mình. (Ảnh: Sohu)
Tuy nhiên, Hạng Thác vẫn chưa chịu dừng lại, tiếp tục hỏi: "Chuông cũng rỗng, tại sao nó lại không thể nổi trên mặt nước?". Câu hỏi này khiến Khổng Tử trầm tư suy nghĩ. Ông nhận ra rằng mình không thể tìm ra lý do thích hợp nào nữa trong cuộc tranh luận này. Vì vậy, Khổng Tử quyết định tôn Hạng Thác làm thầy của mình.
Kết thúc chuyến Đông du
Sau chuyến Đông du này, Khổng Tử cùng các học trò rời khỏi nước Cử, trở về Khúc Phụ. Còn Hạng Thác nhờ đó mà nổi tiếng khắp nơi, thậm chí có người còn tôn cậu bé là "Thánh Công". Ngoài điển tích này, chuyến Đông du của Khổng Tử còn để lại nhiều thành ngữ nổi tiếng như "童叟無欺" (đồng tẩu vô khi) có nghĩa là không lừa dối trẻ thơ và người già cả. Ngày nay, những câu chuyện và thành ngữ này đã trở thành kinh điển được lưu truyền rộng rãi.
Tổng hợp