Chúng ta thường bị choáng ngợp bởi những lời khuyên tài chính kiểu “phải đầu tư mới giàu”, “phải biết bắt đáy, chốt lời”… Nhưng thực tế là, trước khi nghĩ đến đầu tư, phần lớn người trưởng thành đang... thủng túi chỉ vì không biết kiểm soát chi tiêu.
Nếu bạn chưa biết bắt đầu từ đâu để sống ổn về tài chính, thì 4 việc sau sẽ là điểm xuất phát đơn giản và thiết thực nhất.
1. Ghi lại mọi khoản chi – không trừ một đồng
Nhiều người tiêu xong mới… đoán xem mình vừa tiêu bao nhiêu. Còn những người kiểm soát được tài chính đều có một điểm chung: họ biết rõ tiền đã đi đâu, dù chỉ là 10.000 đồng.
Chị Hạnh (34 tuổi, nhân viên văn phòng) chia sẻ:
“Tôi bắt đầu ghi chi tiêu từ lúc nhận ra mỗi tháng đều hụt tiền mà không hiểu vì sao. Khi ghi vào mới thấy, chỉ riêng việc mua trà sữa, nước ép đã hơn 1 triệu. Gộp lại những khoản nhỏ kiểu đó, tôi bị thất thoát gần 3 triệu mỗi tháng mà không hề hay biết”.
Gợi ý hành động:
- Dùng sổ tay, app điện thoại (như Money Lover, Sổ Thu Chi MISA...) hoặc bảng Excel.
- Ghi ngay lập tức sau mỗi khoản chi, đừng để dồn đến cuối ngày.
- Sau 1 tháng, bạn sẽ thấy rõ thói quen tiêu tiền của mình – đó là dữ liệu cực kỳ quý để điều chỉnh lối sống.
2. Áp dụng nguyên tắc chia tiền ngay khi vừa nhận lương
Đừng chờ "cuối tháng còn bao nhiêu thì tiết kiệm", vì thường là… chẳng còn gì. Người có kỷ luật tài chính sẽ chia lương ra các khoản rõ ràng ngay từ đầu.
Một ví dụ đơn giản:
| Hạng mục | Tỷ lệ | Ghi chú |
|---|---|---|
| Chi tiêu thiết yếu | 50% | Tiền ăn, nhà, điện nước, xăng xe |
| Tiết kiệm dài hạn | 20% | Gửi ngân hàng, mua vàng, quỹ hưu trí |
| Chi tiêu cá nhân | 20% | Mua sắm, giải trí, cafe |
| Dự phòng – linh hoạt | 10% | Ốm đau, sinh nhật, đột xuất |
Bạn có thể điều chỉnh tỷ lệ cho phù hợp hoàn cảnh – quan trọng là chia tiền ngay khi vừa nhận, chứ không để nó nằm chung và tiêu lẫn.
3. Thiết lập “chốt chặn tâm lý” trước các khoản chi lớn
Một trong những nguyên nhân phổ biến khiến tài chính cá nhân rối loạn là vì… quyết định bốc đồng. Đang lướt mạng thấy flash sale, bạn “chốt đơn” 2–3 món. Bạn bè rủ đi du lịch, bạn gật đầu ngay rồi mới tính sau.
Những người vững vàng về tài chính thường đặt ra quy tắc cho chính mình trước khi chi khoản lớn. Ví dụ:
- “Với món đồ trên 500.000 đồng, tôi luôn để qua 3 ngày rồi mới quyết định mua hay không”.
- “Tôi không mua gì mà không biết sẽ đặt ở đâu, dùng khi nào, dùng bao lâu”.
Điều này giúp bạn tách cảm xúc ra khỏi hành vi chi tiêu. Và đa phần sau 3 ngày, bạn sẽ… không còn muốn món đồ ấy nữa.
4. Duy trì ít nhất 1 khoản tiết kiệm tự động mỗi tháng
Tiền tiết kiệm nên được coi như “chi phí bắt buộc” – giống như tiền điện, tiền nhà. Cách tốt nhất để duy trì thói quen này là thiết lập chuyển khoản tự động, ngay sau khi nhận lương.
Chị Ngọc Anh (38 tuổi, kế toán) kể:
“Tôi mở 1 tài khoản tiết kiệm riêng ở ngân hàng khác, không làm thẻ ATM. Mỗi tháng, ngay khi lương về, tôi để ngân hàng tự chuyển 2 triệu vào tài khoản đó. Sau vài tháng, tôi ngạc nhiên vì có hơn 10 triệu mà không hề cảm thấy 'mất mát'”.
Khoản tiết kiệm tự động nhỏ nhưng bền. Nó tạo một vùng an toàn tài chính mà bạn có thể dựa vào khi cần – thay vì vay mượn hoặc quẹt thẻ tín dụng.
Kết luận:
Bạn không cần đầu tư chứng khoán, không cần học phân tích kỹ thuật, cũng không cần trở thành chuyên gia tài chính. Chỉ cần:
- Ghi chi tiêu đầy đủ
- Chia tiền ngay khi có thu nhập
- Có bộ lọc cảm xúc trước các quyết định mua sắm
- Thiết lập tiết kiệm tự động
Đây chính là “gốc rễ” tài chính vững vàng mà rất nhiều người giàu thực sự đều từng bắt đầu từ đó. Khi bạn làm tốt 4 điều này, bạn sẽ thấy: giàu lên không phải nhờ may mắn, mà là nhờ kỷ luật.