Quả trám là một trong những loại quả quen thuộc của ẩm thực miền Bắc, nổi bật với ngoại hình đặc trưng: nhỏ nhắn nhưng màu đen thùi lùi khi chín. Cây trám thuộc họ Olacaceae, thường là cây thân gỗ cao từ 10-15m, mọc nhiều ở các vùng trung du và miền núi phía Bắc. Quả có hình bầu dục hoặc tròn, khi chín chuyển sang màu tím đen đặc trưng, tạo nên sự nhận diện dễ dàng. Bên cạnh đó, còn có trám trắng với vỏ nhẵn, vị ngọt nhẹ và mềm, thường được dùng trực tiếp hoặc chế biến các món ăn nhẹ, mang hương vị thanh mát và bổ dưỡng.
Quả trám có hai loại chính: trám đen và trám trắng. Trám đen có vỏ sần, vị hơi chát, dùng nhiều trong các món kho và ninh vì giúp tạo màu, hương và kết cấu đặc trưng. Trong khi đó, trám trắng vỏ nhẵn, vị ngọt nhẹ, thường dùng ăn sống, ngâm muối hoặc nấu canh thanh mát. Cả hai loại quả đều giàu chất xơ, vitamin và khoáng chất, được xem là bổ dưỡng, tốt cho tiêu hóa, giải nhiệt và hỗ trợ cơ thể khỏe mạnh.
Về giá cả, quả trám theo mùa vụ có thể đắt ngang thửa thịt cá. Trám tươi thường dao động từ 100.000 - 150.000 đồng/kg, trong khi trám khô hoặc trám sấy có giá cao hơn, khoảng 200.000 - 300.000 đồng/kg tùy thời điểm trong năm. Với những người yêu ẩm thực, quả trám không chỉ là loại quả bổ dưỡng mà còn đóng vai trò như một gia vị đặc biệt, tạo nên hương vị khó quên cho nhiều món ăn truyền thống miền Bắc.
Kho cá với quả trám - bí quyết tuyệt đỉnh giúp cá mềm rục, không tanh
Một trong những cách dùng quả trám nổi tiếng nhất là kho cá. Ở nhiều vùng quê Bắc Bộ, người ta tin rằng thêm trám vào nồi kho sẽ giúp cá mềm rục, thơm và hoàn toàn không còn mùi tanh. Nhưng vì sao trám lại có tác dụng đặc biệt như vậy?
Trám chứa nhựa tự nhiên và axit nhẹ, khi ninh cùng cá sẽ làm thịt cá mềm, tơi mà không bị bở, giữ nguyên vị ngọt tự nhiên của cá. Đồng thời, mùi thơm đặc trưng và vị hơi chua nhẹ của trám giúp lấn át mùi tanh, khiến nồi cá kho thơm lừng, hấp dẫn ngay từ khi vừa nấu xong. Những món cá kho trám thường có màu nước kho sẫm, bóng đẹp, trông bắt mắt và vô cùng đậm đà.
Để kho cá với trám, bạn có thể dùng trám tươi hoặc trám khô. Với trám tươi, chỉ cần rửa sạch, cắt đôi nếu quả to, rồi cho trực tiếp vào nồi kho cùng cá. Trám khô trước khi kho nên ngâm nước khoảng 10-15 phút để nở đều, giúp nước kho sánh, thơm và hương vị đồng đều hơn. Khi kho, nên để lửa vừa, ninh cá từ 30-40 phút tùy loại cá, trám sẽ hòa cùng nước, thấm vào từng thớ thịt, tạo độ mềm rục và hương thơm đặc trưng.
Ngoài tác dụng về mùi vị, quả trám còn giúp cá giữ được hình dạng nguyên vẹn, tránh tình trạng cá nát quá khi kho lâu. Các gia đình miền Bắc đặc biệt ưa dùng cách kho này với cá trắm, cá chép hay cá quả, bởi các loại cá này thịt dai, cần ninh đủ lâu để ngấm gia vị mà vẫn giữ được kết cấu mềm rục.