Trong trận Di Lăng, nguyên nhân căn bản khiến Lưu Bị thất bại thực ra nằm ở chiến lược cực kỳ khéo léo của Lục Tốn bên Đông Ngô. Ban đầu, Lục Tốn chủ động rút đại quân lên vùng núi cao cố thủ, để lại một vùng đồng bằng rộng lớn phía dưới cho quân Thục. Do Ngô quân chiếm vị trí địa thế quá thuận lợi, Lưu Bị buộc phải đóng trại trên đồng bằng, vô hình trung rơi đúng vào cái bẫy mà Lục Tốn đã bố trí.
Lục Tốn sau đó dùng hỏa công, đốt trụi hệ thống doanh trại san sát nối liền nhau của quân Thục. Lửa lan cực nhanh, khiến các doanh trại biến thành biển lửa, quân Thục hỗn loạn không kịp trở tay. Ngay sau đó, Lục Tốn tung quân truy kích, cuối cùng đánh tan hoàn toàn đại quân của Lưu Bị.
Lục Tốn tung quân truy kích, cuối cùng đánh tan hoàn toàn đại quân của Lưu Bị. (Ảnh: Sohu)
Từ điểm này có thể thấy, thất bại của Lưu Bị bắt nguồn từ việc không xử lý được thế trận, rơi vào cái bẫy địa hình của Lục Tốn ngay từ đầu: đóng quân ở đồng bằng dưới chân núi, lại để doanh trại liền kề dễ bị hỏa công.
Lưu Bị từng thử vài kế: bố trí phục binh để dụ Ngô quân vào chỗ mai phục, hoặc cho quân đến khiêu chiến, thậm chí cố tình nhục mạ Lục Tốn để ép ông ta xuất chiến. Nhưng tất cả đều vô ích. Lục Tốn tâm tính trầm ổn, tuyệt không nóng nảy. Chỉ cần ông ta không rời vị trí có lợi và không mắc mưu, quân Thục gần như không có cửa thắng.
Bên cạnh Lưu Bị thiếu đi một quân sư thật sự xuất sắc. (Ảnh: Sohu)
Từ đây nhìn lại, dễ thấy bên cạnh Lưu Bị thiếu đi một quân sư thật sự xuất sắc. Nếu Pháp Chính không mất sớm, hoặc Bàng Thống chưa chết ở Lạc Phượng Bảo, hay nếu Gia Cát Lượng trực tiếp theo chinh phạt, có lẽ cục diện đã khác.
Vậy vì sao Mã Lương không chỉ ra sai lầm?
Mã Lương vốn là người rất có tài. Ông là anh trai của Mã Tắc (Mã Tư Ma), hai anh em được mệnh danh là Mã thị ngũ thường. Trong đó Mã Lương nổi bật nhất, được gọi là Bạch Mi Mã Lương vì cặp lông mày trắng đặc trưng. Lưu Bị không tin Mã Tắc, nhưng lại cực kỳ tin dùng Mã Lương, từ thời ông còn là Mục của Kinh Châu cho đến khi xưng đế.
Vậy tại sao Mã Lương không đưa ra sách lược giúp Lưu Bị xoay chuyển tình thế?
Theo Sohu và Sina, có thể xét từ ba góc độ:
Thứ nhất, sở trường của Mã Lương không phải quân sự. Mã Lương tuy được Lưu Bị xem trọng, nhưng tài năng của ông nằm ở hành chính và ngoại giao, chứ không phải cầm quân tác chiến. Khi Lưu Bị vào Tây Xuyên lần đầu, Gia Cát Lượng và Mã Lương đều không đi theo. Chỉ sau khi Bàng Thống hy sinh, Gia Cát Lượng mới được gọi đến, và sau đó Mã Lương mới được điều vào đội ngũ quân chủ lực. Điều này cho thấy Mã Lương chủ yếu đóng vai trò tham mưu dân chính.
Mã Lương từng viết thư cho Gia Cát Lượng đề xuất chính sách giáo hóa dân chúng, cũng từng đi sứ Đông Ngô và được Tôn Quyền trọng đãi. (Ảnh: Sohu)
Ông từng viết thư cho Gia Cát Lượng đề xuất chính sách giáo hóa dân chúng, cũng từng đi sứ Đông Ngô và được Tôn Quyền trọng đãi. Các việc đó chứng tỏ Mã Lương giỏi đối nội, đối ngoại, nhưng lịch sử không ghi nhận ông có năng lực quân sự đặc biệt.
Thứ hai là khả năng cao Mã Lương không có mặt bên cạnh Lưu Bị trong giai đoạn quyết chiến. Theo Tam Quốc Chí, trước khi Lưu Bị kéo quân đánh Ngô, ông đã sai Mã Lương đến Vu Lăng để chiêu dụ các bộ tộc Ngũ Khê Mạn Di làm viện binh. Việc này đòi hỏi thời gian và ngoại giao phức tạp, do đó Mã Lương không thể có mặt trong phần lớn thời gian Lưu Bị giao chiến tại Di Lăng.
Ông chỉ trở lại khi trận chiến gần như đã ngã ngũ. Đến lúc đó, thế cờ đã tan vỡ, Mã Lương đến cũng không thể xoay chuyển tình hình.
Mã Lương vốn là người rất có tài. (Ảnh: Sohu)
Thứ ba, cho dù Mã Lương có đề xuất kế hay, cũng khó cứu nổi Di Lăng. Trên thực tế, chiến dịch Di Lăng của Lưu Bị vốn là thế trận chết. Thục quân viễn chinh, đường vận lương xa, thế phòng thủ yếu, còn Đông Ngô lại dựa thế hiểm cố thủ. Dù tiến hay lùi đều bất lợi. Đó là thế trận mà ngay cả Gia Cát Lượng nếu có mặt cũng chưa chắc giải quyết được, chứ đừng nói Mã Lương vốn là người không chuyên về quân sự.
Bởi vậy, ngay cả khi ông có ý kiến, cục diện tổng thể vẫn không thể cứu vãn.
Theo Sohu, Sina, 163