Khi khởi phát, nhồi máu não cấp tính và tiến triển nhanh chóng. Một khi nó xảy ra, khoảng 1,9 triệu tế bào não chết sau mỗi 1 phút trì hoãn điều trị. Nếu bạn bỏ lỡ thời gian điều trị vàng trong 4,5 giờ, bạn có thể để lại di chứng như liệt nửa người và mất ngôn ngữ.
Vậy các tín hiệu bất thường của cơ thể trước khi mạch máu não bị tắc nghẽn là gì? Ai có nhiều khả năng bị nhồi máu não hơn?
Thời điểm nguy hiểm của mạch máu não
Khi mạch máu não bị vỡ hoặc tắc, tình trạng này được gọi chung là đột quỵ (còn gọi là tai biến mạch máu não), bao gồm nhồi máu não (đột quỵ thiếu máu cục bộ) và xuất huyết não.
Bác sĩ Chu Thắng Hoa, Giám đốc Khoa Ngoại thần kinh, Bệnh viện Nhân dân số 9 trực thuộc Đại học Giao thông Thượng Hải (Trung Quốc), cho biết mùa thu và đông, đặc biệt là thời điểm giao mùa, là mùa cao điểm của nhồi máu não. Dữ liệu cho thấy tỷ lệ tái phát nhồi máu não vào mùa thu đông cao hơn 30% so với mùa xuân hè, liên quan chặt chẽ đến đặc điểm khí hậu.
Vào sáng sớm và tối muộn, nhiệt độ thấp có thể làm tăng huyết áp, tăng áp lực lên thành mạch, dễ khiến các mảng bám hiện có bong tróc hoặc mạch máu vỡ. Nhiệt độ thấp cũng làm máu chảy chậm hơn, dễ hình thành huyết khối.
Vào mùa thu đông, mọi người thường thích ăn thực phẩm nhiều dầu và muối để giữ ấm, đồng thời ít hoạt động ngoài trời, dễ dẫn đến tăng lipid máu.
Khi nhiệt độ giảm, nhiều người uống ít nước hơn, khiến độ nhớt của máu tăng, máu chảy chậm, làm tăng nguy cơ nhồi máu não.
3 tín hiệu cho thấy mạch máu não có nguy cơ tắc nghẽn bất cứ lúc nào
Bác sĩ Tô Kính Kính, Giám đốc Khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân số 9 trực thuộc Đại học Giao thông Thượng Hải, cho biết, trước khi mạch máu não bị tắc hoàn toàn, nhiều người sẽ trải qua "đột quỵ nhỏ" (còn gọi là cơn thiếu máu não thoáng qua). Các triệu chứng tương tự như đột quỵ, nhưng thường biến mất trong vòng 3 giờ, dễ bị bỏ qua. Tuy nhiên, đây là dấu hiệu cảnh báo mạnh mẽ của đột quỵ, cần được chú ý đặc biệt.
Bác sĩ Nguyên Nguyệt, Phó Giám đốc Khoa Nội tim mạch, Bệnh viện số 1 Đại học Y khoa Cáp Nhĩ Tân, nhắc nhở rằng nếu xuất hiện 3 triệu chứng sau, thường cho thấy các mạch máu quan trọng có nguy cơ bị tắc nghẽn bất cứ lúc nào, cần đi khám ngay:
Mờ mắt thoáng qua: Một hoặc cả hai mắt mờ đột ngột, thậm chí mất thị lực tạm thời.
Rối loạn chức năng vận động: Một bên cơ thể, khuôn mặt hoặc một phần chi bị rối loạn vận động, đau nhói hoặc tê bì, đột nhiên khó đi lại, dáng đi không vững.
Mất ngôn ngữ tạm thời hoặc nói ngọng: Nói chuyện như say rượu, diễn đạt không rõ, đột nhiên chóng mặt, rối loạn ý thức hoặc trí nhớ, khó nuốt...
5 đặc điểm chung của bệnh nhân nhồi máu não
Nghiên cứu giải phẫu trên 25 thi thể bệnh nhân nhồi máu não do Đại học Thanh Hoa và Đại học Phúc Đán ở Trung Quốc thực hiện cho thấy hầu hết bệnh nhân có các ổ xơ cứng động mạch nhỏ và ổ xuất huyết vi mô trong não, đồng thời có các đặc điểm chung như ít vận động, mất nước mãn tính.
Đội ngũ của Đại học Giao thông Thượng Hải (Trung Quốc) đã tiến hành giải phẫu hệ thống trên 260 thi thể bệnh nhân nhồi máu não, phát hiện các đặc điểm chung bao gồm mức homocysteine cao, mức độ xơ vữa động mạch cao, v.v.
Nhìn chung, những người dễ bị nhồi máu não có các đặc điểm sau:
1. Chế độ ăn uống không hợp lý
Chế độ ăn nhiều muối, đường, chất béo làm tổn thương nội mạc mạch máu liên tục, là yếu tố quan trọng khiến nhồi máu não ngày càng trẻ hóa.
Khuyến nghị:
Lượng muối mỗi ngày không quá 5g, hạn chế ăn thịt chế biến sẵn và thực phẩm ngâm muối.
Kiểm soát lượng đường và carbohydrate tinh chế để ngăn ngừa béo phì và tiểu đường.
Hạn chế chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa (như đồ chiên, kem, thịt mỡ) để kiểm soát lipid máu từ nguồn.
Cai thuốc lá tích cực, nếu cần có thể sử dụng thuốc hoặc can thiệp hành vi để cai thuốc khoa học.
2. Ít vận động, ngồi lâu
Ngồi lâu làm chậm tuần hoàn máu, tăng độ nhớt của máu và nguy cơ hình thành huyết khối. Nghiên cứu trước đây cho thấy những người ngồi yên hơn 8 giờ mỗi ngày có nguy cơ nhồi máu não tăng 20%.
Khuyến nghị:
Cứ mỗi giờ đứng dậy vận động 3-5 phút, thường xuyên nhón gót hoặc gập mũi chân để thúc đẩy lưu thông máu tĩnh mạch.
Duy trì ít nhất 150 phút vận động aerobic cường độ trung bình mỗi tuần (như đi bộ nhanh, bơi lội, chạy chậm) để tăng cường chức năng tim phổi và cải thiện lưu lượng máu lên não.
3. Mất nước mãn tính
Cơ thể thiếu nước lâu dài làm tăng độ nhớt của máu, giảm lưu lượng máu và thiếu tưới máu não. Nghiên cứu trước đây cho thấy mất nước có thể làm tăng nguy cơ nhồi máu não gần gấp đôi.
Khuyến nghị:
Uống một cốc nước ấm vào buổi sáng, bổ sung nước kịp thời trong ngày và sau khi vận động.
Lượng nước hàng ngày (ml) có thể tính theo công thức: cân nặng (kg) × 30. Thông thường, nam giới khỏe mạnh cần 1700ml nước/ngày, nữ giới cần 1500ml/ngày.
4. Có bệnh lý mạch máu nhỏ trong não
Một mặt, nhiều bệnh nhân nhồi máu não có các ổ xơ cứng động mạch nhỏ. Tăng huyết áp lâu dài và tiểu đường có thể làm tổn thương nội mạc mạch máu nhỏ, gây hẹp hoặc tắc mạch máu trong não, hình thành các ổ thiếu máu nhỏ, thường được gọi là nhồi máu não ổ khuyết trên báo cáo hình ảnh. Bệnh nhân có thể chỉ biểu hiện chóng mặt nhẹ, suy giảm trí nhớ, hoặc thậm chí không có triệu chứng.
Mặt khác, tăng huyết áp, hút thuốc, uống rượu lâu dài, bệnh mạch máu amyloid não, v.v., có thể gây vỡ mạch máu nhỏ trong não, dẫn đến các ổ xuất huyết vi mô.
Nếu chụp MRI não cho thấy nhiều ổ xuất huyết vi mô, điều này thường cho thấy bệnh mạch máu nhỏ đã nghiêm trọng. Những bệnh nhân này dễ bị xuất huyết não và có nguy cơ cao bị nhồi máu não.
Khuyến nghị:
Người trên 30 tuổi nên kiểm tra sức khỏe định kỳ, phát hiện và kiểm soát sớm huyết áp, đường huyết và lipid máu, giữ tinh thần ổn định để loại bỏ các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn.
5. Tăng huyết áp ban đêm
Thông thường, huyết áp ban đêm giảm 10-20% so với ban ngày, nhưng một số người lại có huyết áp tăng vào ban đêm, được gọi là "tăng huyết áp không giảm ban đêm", thường gặp ở những người bị ngưng thở khi ngủ, lo âu, mất ngủ hoặc ăn khuya. Tình trạng này liên quan đến kích thích quá mức hệ thần kinh giao cảm, làm tăng nguy cơ nhồi máu não gấp đôi so với người bình thường.
Những bệnh nhân này thường cảm thấy chóng mặt khi thức dậy vào buổi sáng. Nên theo dõi huyết áp động 24 giờ để xác định chẩn đoán.
Khuyến nghị:
Giữ tinh thần ổn định, tránh vận động mạnh trước khi ngủ, kê gối cao vừa phải, và dùng thuốc hạ huyết áp trước khi đi ngủ theo chỉ định của bác sĩ để kiểm soát huyết áp ban đêm.
Tóm lại, nhồi máu não là một bệnh mãn tính có thể bùng phát cấp tính, và chìa khóa nằm ở phòng ngừa. Những người có nguy cơ cao nên cẩn trọng hơn trong mùa cao điểm, chú ý nhận biết các tín hiệu nguy hiểm, kịp thời điều chỉnh lối sống không lành mạnh để giảm đáng kể nguy cơ xảy ra tai biến.