Những ngày qua không ít các cửa hàng ăn uống, tạp hóa, sạp hàng thực phẩm lại đồng loạt treo bảng “không nhận chuyển khoản”, các mã QR cũng đã biến mất. Đối với hoạt động kinh doanh online, nhiều người cũng nhiều thay đổi cách nhận tiền như thay đổi tài khoản, không nhận đơn COD…
Một số đơn vị kinh doanh chấp nhận chuyển khoản nhưng thông báo cộng thêm phí thuế, hoặc giữ nguyên giá nếu khách trả tiền mặt.
Hộ kinh doanh phải trang bị thiết bị, phần mềm và xuất hóa đơn cho mỗi giao dịch bán hàng. Trên cơ sở đó, cơ quan thuế sẽ nắm được doanh thu thực tế.
Nguyên nhân là do hiện nay Nhà nước đã có các chính sách thắt chặt hoạt động khai thuế. Cụ thể, Nghị định 70/2025/NĐ-CP quy định từ 01/6/2025, hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng phải xuất hóa đơn điện tử (HĐĐT) khởi tạo từ máy tính tiền (MTT) có kết nối với cơ quan thuế.
Những thay đổi này nhằm tăng tính minh bạch, chống thất thu thuế, và thúc đẩy chuyển đổi số. Tuy nhiên, lo ngại về gánh nặng thuế đã khiến một số hộ kinh doanh tìm cách lách luật, như từ chối chuyển khoản, yêu cầu ghi nội dung mập mờ, hoặc thu thêm phí khi thanh toán không tiền mặt.
Quy định về thanh toán chuyển khoản
Pháp luật Việt Nam không bắt buộc cá nhân, hộ kinh doanh phải nhận thanh toán chuyển khoản. Tuy nhiên, khi hành vi từ chối chuyển khoản diễn ra một cách có hệ thống, không có lý do chính đáng (như lỗi kỹ thuật) và đặc biệt với các giao dịch có giá trị lớn, cơ quan thuế hoàn toàn có thể coi đây là dấu hiệu rõ ràng của việc che giấu doanh thu.
Việc lựa chọn hình thức thanh toán là thỏa thuận dân sự theo Bộ luật Dân sự 2015. Tuy nhiên, điều này không miễn trừ nghĩa vụ kê khai doanh thu trung thực.
Nhiều cơ sở kinh doanh thông báo không nhận chuyển khoản. (Ảnh: Facebook)
Theo Điều 51, Luật Quản lý thuế 2019, hộ kinh doanh phải:
Kê khai đầy đủ và trung thực doanh thu từ hoạt động kinh doanh, bất kể thu bằng tiền mặt hay chuyển khoản.
Nộp thuế VAT (1%) và thuế thu nhập cá nhân (0,5%) nếu doanh thu từ 200 triệu đồng/năm trở lên (Luật Thuế giá trị gia tăng 2024).
Sử dụng HĐĐT khởi tạo từ MTT nếu doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên (Nghị định 70/2024/NĐ-CP).
Xuất hóa đơn đúng nội dung giao dịch (Thông tư 32/2025/TT-BTC).
Như vậy, những hành vi như từ chối chuyển khoản hoặc yêu cầu ghi nội dung mập mờ như "trả tiền mượn", "chúc mừng sinh nhật",... để cơ quan chức năng gặp khó khi xác định doanh thu có thể trở thành dấu hiệu nghi ngờ cho hành vi che giấu doanh thu của hộ kinh doanh, những hành vi này vi phạm Điều 51, Luật Quản lý thuế 2019.
Đối tượng sử dụng HĐĐT khởi tạo từ MTT
Nghị định 70/2025/NĐ-CP bổ sung đối tượng sử dụng HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền (MTT) kết nối chuyển dữ liệu với cơ quan thuế gồm:
Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có mức doanh thu hằng năm từ 1 tỉ đồng trở lên, hoạt động trong các lĩnh vực sau:
Bán lẻ hàng hóa (trừ ô tô, mô tô, xe máy và xe có động cơ khác).
Ăn uống, nhà hàng, khách sạn.
Dịch vụ vận tải hành khách, dịch vụ hỗ trợ trực tiếp cho vận tải đường bộ.
Dịch vụ nghệ thuật, vui chơi, giải trí, hoạt động chiếu phim.
Dịch vụ phục vụ cá nhân khác theo quy định về hệ thống ngành kinh tế Việt Nam.
Vậy, để biết được cá nhân, hộ kinh doanh có thuộc trường hợp bắt buộc phải sử dụng HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền hay không, chủ hộ kinh doanh cần làm gì?
Tổng hợp, đánh giá doanh thu trong 1 năm gần nhất và kiểm tra lĩnh vực kinh doanh có thuộc diện áp dụng bắt buộc không. Nếu cá nhân, hộ kinh doanh có mức doanh thu hằng năm từ 1 tỉ đồng trở lên, hoạt động trong các lĩnh vực trên sẽ thuộc diện áp dụng bắt buộc.
Từ chối nhận chuyển khoản để né thuế có bị phạt?
Với việc quản lý chặt chẽ vè hoá đơn, chứng từ điện tử, nhiều cá nhân, hộ kinh doanh lo ngại sẽ phải đóng thuế cao. Đồng thời cũng lúng túng, chưa biết phải kê khai doanh thu, xuất hóa đơn, báo cáo thuế như thế nào nên đột ngột dừng nhận chuyển khoản để tránh bị phạt.
Trước tình trạng trên, Chi cục Thuế khu vực I đã có thư ngỏ gửi các hộ gia đình, cá nhân có hoạt động sản xuất, kinh doanh trên địa bàn thành phố Hà Nội và tỉnh Hòa Bình.
Theo Chi Cục thuế khu vực I, hành vi treo biển “chỉ nhận tiền mặt” hoặc ghi nội dung chuyển khoản mập mờ, thí dụ như “trả tiền mượn”, “tiền cafe”, “tiền ship”… để cơ quan chức năng gặp khó khăn khi xác định doanh thu không làm giảm nghĩa vụ thuế, mà ngược lại có thể trở thành dấu hiệu nghi ngờ cho hành vi che giấu doanh thu.
Đối với các trường hợp người nộp thuế cố tình che giấu doanh thu, kê khai thuế không trung thực, đầy đủ sẽ bị xử lý truy thu, ấn định thuế, xử phạt hành vi khai sai, trốn thuế hoặc có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Mức phạt với hành vi không lập HĐĐT khởi tạo từ MTT
Không lập hóa đơn khi bán hàng, cung cấp dịch vụ: Mức phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng (Khoản 3 Điều 24 Nghị định 125/2020/NĐ-CP).
Không đăng ký sử dụng HĐĐT khởi tạo từ MTT hoặc không kết nối dữ liệu: Mức phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng (theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP).
Trường hợp lập HĐĐT từ MTT không có kết nối, chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuế thì bị phạt tiền từ 04 - 08 triệu đồng theo quy định tại khoản 4 Điều 24 Nghị định 125.
Khai sai, khai không đầy đủ hồ sơ thuế
Ngoài việc bị truy thu số thuế còn thiếu, HKD có thể bị phạt tiền từ 18% đến 20% trên số tiền thuế khai thiếu, tối đa 75 triệu đồng.
Truy thu thuế và tiền chậm nộp: Cơ quan thuế có quyền kiểm tra, thanh tra, truy thu toàn bộ số thuế đã trốn, và áp dụng lãi chậm nộp (bằng 2 lần lãi suất đầu tư quỹ BHXH năm trước trên số tiền và thời gian chậm/trốn đóng). Số tiền này có thể rất lớn nếu thời gian trốn thuế kéo dài.
Xử lý hình sự
Cá nhân phạm tội trốn thuế có thể bị phạt tù đến 07 năm, phạt tiền đến 1,5 tỷ đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định đến 05 năm, tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Pháp nhân thương mại phạm tội trốn thuế có thể bị phạt đến 10 tỷ đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc đình chỉ hoạt động vĩnh viễn.
Tạm hoãn xuất cảnh: Theo Luật số 56/2024/QH15 (có hiệu lực từ 01/01/2025), chủ hộ kinh doanh chưa nộp đủ thuế có thể bị tạm hoãn xuất cảnh.