Từ 1/7, chủ hộ kinh doanh không đóng BHXH bắt buộc bị phạt đến 75 triệu đồng, trừ tiền trực tiếp vào tài khoản

Trong những ngày qua, thông tin về việc chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh phải tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc từ ngày 1/7/2025 theo Luật Bảo hiểm xã hội 2024 đã thu hút sự chú ý của nhiều người kinh doanh tại Việt Nam. Đây là một thay đổi lớn so với quy định trước đây, khi chủ hộ kinh doanh chỉ có thể tham gia BHXH tự nguyện.

Từ các diễn đàn trực tuyến, mạng xã hội đến những cuộc thảo luận thực tế, chủ hộ kinh doanh bày tỏ nhiều ý kiến: Từ ủng hộ vì đảm bảo an sinh xã hội đến lo ngại về gánh nặng tài chính. Đặc biệt khi những thông tin về việc chủ hộ kinh doanh trốn/không tham gia BHXH bắt buộc sẽ bị xử phạt ở mức cao tiếp tục thu hút nhiều ý kiến từ người dân.

Mức phạt tối đa lên tới 75 triệu 

Bên cạnh những lo lắng về vấn đề tài chính, điều khiến nhiều chủ hộ kinh doanh lo ngại chính là mức phạt nghiêm khắc khi không tham gia BHXH bắt buộc. 

Theo Điều 39 Nghị định 12/2022/NĐ-CP, quy định mức phạt liên quan đến đóng BHXH bắt buộc như sau:

(1) Phạt tiền từ 12% đến 15% tổng số tiền phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp tại thời điểm lập biên bản vi phạm hành chính nhưng tối đa không quá 75.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:

- Chậm đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp;

- Đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp không đúng mức quy định mà không phải là trốn đóng;

- Đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp không đủ số người thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp mà không phải là trốn đóng;

- Chiếm dụng tiền đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp của người lao động.

(2) Phạt tiền từ 18% đến 20% tổng số tiền phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp tại thời điểm lập biên bản vi phạm hành chính nhưng tối đa không quá 75.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động không đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp cho toàn bộ người lao động thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.

(3) Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 75.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:

- Trốn đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự;

- Sửa chữa, làm sai lệch văn bản, tài liệu trong hồ sơ đề xuất được áp dụng mức đóng thấp hơn mức đóng bình thường vào Quỹ Bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.

Ngoài ra, buộc người sử dụng lao động đóng đủ số tiền bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp phải đóng cho cơ quan bảo hiểm xã hội đối với hành vi vi phạm quy định tại khoản (1), (2), (3) nêu trên;

Buộc người sử dụng lao động nộp khoản tiền lãi bằng 02 lần mức lãi suất đầu tư quỹ bảo hiểm xã hội bình quân của năm trước liền kề tính trên số tiền, thời gian chậm đóng, không đóng, trốn đóng, chiếm dụng tiền đóng; 

Nếu không thực hiện thì theo yêu cầu của người có thẩm quyền, ngân hàng, tổ chức tín dụng khác, kho bạc nhà nước có trách nhiệm trích từ tài khoản tiền gửi của người sử dụng lao động để nộp số tiền chưa đóng, chậm đóng và khoản tiền lãi của số tiền này tính theo lãi suất tiền gửi không kỳ hạn cao nhất của các ngân hàng thương mại nhà nước công bố tại thời điểm xử phạt vào tài khoản của cơ quan bảo hiểm xã hội đối với những hành vi vi phạm quy định tại các khoản (1), (2), (3) nêu trên từ 30 ngày trở lên.

Như vậy, trường hợp không đóng BHXH bắt buộc thì mức phạt tiền tối đa của Chủ hộ kinh doanh là 75 triệu đồng, trong đó:

- Phạt tiền từ 12% đến 15% tổng số tiền phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc khi chậm đóng.

- Phạt tiền từ 18% đến 20% tổng số tiền phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc khi không đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.

- Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 75.000.000 đồng khi trốn đóng BHXH nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.

Đồng thời, thực hiện các biện pháp khắc phục hậu quả nêu trên.

Những ai được miễn?

Tuy nhiên, không phải tất cả chủ hộ kinh doanh đều phải tham gia BHXH bắt buộc. Một số trường hợp được miễn bao gồm:

Những người đã hưởng lương hưu hoặc trợ cấp tuất Trường hợp thời gian đóng bảo hiểm xã hội còn thiếu tối đa 6 tháng theo quy định.

 Áp lực gánh nặng tài chính

Theo khoản 1 Điều 2 Luật BHXH 2024, chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh phải tham gia BHXH bắt buộc theo lộ trình: từ 1/7/2025 cho nhóm nộp thuế theo phương pháp kê khai, 1/7/2027 cho nhóm nộp thuế khoán, và 1/7/2029 cho các hộ còn lại. Ngoài ra, nếu chủ hộ thuê lao động theo hợp đồng lao động từ 1 tháng trở lên, họ cũng phải đóng BHXH bắt buộc cho người lao động.

Như vậy, chủ hộ kinh doanh không chỉ cần đóng BHXH bắt buộc cho bản thân mà còn phải đóng cho người lao động được thuê làm việc.

Chính vì vậy, bên cạnh sự ủng hộ, nhiều chủ hộ kinh doanh, đặc biệt là các hộ nhỏ lẻ, bày tỏ nhiều lo lắng.

Gánh nặng chi phí: Với các hộ kinh doanh nhỏ, lợi nhuận thấp, việc đóng BHXH bắt buộc cho bản thân và người lao động là một khoản chi đáng kể.

Thủ tục phức tạp: Nhiều chủ hộ, đặc biệt ở vùng nông thôn, lo ngại về việc phải làm quen với quy trình đăng ký, nộp hồ sơ, và báo cáo định kỳ.

Mức phạt cao: Quy định phạt hành chính lên đến 75 triệu đồng nếu trốn hoặc chậm đóng BHXH khiến nhiều người lo sợ. Một số ý kiến trên mạng xã hội cho rằng mức phạt này quá nặng, đặc biệt với các hộ kinh doanh nhỏ lẻ, chưa quen với hệ thống BHXH.

Quy định chủ hộ kinh doanh tham gia BHXH bắt buộc từ 1/7/2025 là một bước tiến quan trọng để đảm bảo an sinh xã hội, mang lại quyền lợi lâu dài như lương hưu và các chế độ hỗ trợ. Tuy nhiên, những lo ngại về gánh nặng tài chính, thủ tục phức tạp, và mức phạt cao (lên đến 75 triệu đồng) cho thấy cần có sự hỗ trợ thiết thực từ cơ quan quản lý.