Nhiều người không khỏi ngạc nhiên khi lấy một đôi giày gần như chưa đi lần nào ra khỏi tủ sau thời gian dài và phát hiện đế bong, keo nứt hoặc vật liệu xuống cấp, trong khi những đôi giày được mang thường xuyên lại bền bỉ hơn. Đáng chú ý, tình trạng này không chỉ xảy ra với giày giá rẻ mà ngay cả các dòng giày dép cao cấp cũng dễ gặp phải nếu bị “cất tủ” quá lâu.
Thực tế, hiện tượng tưởng chừng vô lý này đã được lý giải một cách rõ ràng từ góc độ khoa học.
1. Quá trình thoái hóa tự nhiên của vật liệu
Một trong những lý do chính khiến giày để lâu dễ hỏng là do quá trình thoái hóa vật liệu và keo dán, đặc biệt là keo polyurethane (PU) được sử dụng phổ biến để dán đế và thân giày.
Các chuỗi polymer trong keo và một số chất liệu đế có xu hướng bị phân hủy theo thời gian dưới tác động của quá trình oxy hóa và thủy phân, ngay cả khi giày không được sử dụng. Điều này khiến keo mất đi tính đàn hồi, dễ khô cứng và giảm sức bám dính, dẫn đến bong keo, nứt gãy ở phần đế, mặt đệm hoặc ở điểm liên kết giữa các bộ phận.
Trên thực tế, quá trình này tương tự như “dry rot” trên da - nơi các sợi da trở nên giòn và nứt vỡ do mất đi dầu tự nhiên theo thời gian. Điều này giải thích tại sao giày còn mới nhưng ít khi sử dụng lại có thể xuống cấp nhanh chóng.
2. Thiếu tác động cơ học
Việc sử dụng giày thường xuyên giúp keo và vật liệu bên trong được “vận động” một cách đều đặn. Khi bạn mang giày đi lại, các lực uốn cong của đế và thân giày giúp duy trì tính đàn hồi của keo.
Ngược lại, giày để lâu trong tủ không có sự uốn cong và ma sát này sẽ khiến các thành phần keo dán không được “kích hoạt”, dẫn đến việc keo dễ bị mất tính đàn hồi và giày dễ hư hỏng khi được uốn lại sau một thời gian dài.
3. Điều kiện bảo quản: độ ẩm, nhiệt độ và thông thoáng
Chất lượng không khí và môi trường lưu trữ đóng vai trò rất lớn trong việc xác định tuổi thọ của giày. Nếu giày được cất giữ trong nơi ẩm ướt, thiếu thông thoáng hoặc có sự thay đổi nhiệt độ đột ngột, hơi ẩm sẽ xâm nhập vào các khe, lỗ nhỏ, thúc đẩy thủy phân và oxy hoá keo cũng như vật liệu đế. Đây là môi trường thuận lợi cho nấm mốc, vi sinh vật phát triển, khiến cả keo dán và vật liệu da/vải bị phân hủy nhanh hơn.
Điều này đặc biệt đúng với những khu vực khí hậu nhiệt đới ẩm như Việt Nam, nơi độ ẩm không khí cao làm cho quá trình “già đi” của giày diễn ra nhanh hơn. Nếu đặt giày trong không gian kín, nhiệt độ dao động lớn giữa ngày và đêm, sức tấn công của ẩm và nhiệt còn mạnh hơn, khiến giày dễ hỏng hơn so với khi được sử dụng thường xuyên trong không khí thoáng đãng.
Giải pháp kéo dài tuổi thọ giày
Để hạn chế tình trạng giày xuống cấp khi không sử dụng trong thời gian dài, người dùng cần thay đổi cả thói quen sử dụng lẫn cách bảo quản. Trước hết, việc mang giày luân phiên và sử dụng đều đặn giúp các bộ phận của giày luôn được “vận động”, từ đó duy trì độ đàn hồi của keo dán và vật liệu, tránh hiện tượng khô cứng hay bong tách khi để yên quá lâu.
Bên cạnh đó, giày nên được đặt ở nơi khô ráo, thoáng khí, tránh không gian kín, ẩm thấp hoặc nhiệt độ thay đổi thất thường. Độ ẩm cao không chỉ làm keo và đế giày nhanh xuống cấp mà còn tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển, khiến giày dễ hỏng dù ít khi mang.
Ngoài ra, người dùng nên sử dụng túi hút ẩm và cây giữ form giày (shoe trees) khi cất giày trong tủ. Các vật dụng này giúp hút bớt hơi ẩm tích tụ bên trong, đồng thời giữ cho giày không bị biến dạng, gãy form hoặc nhăn da sau thời gian dài không sử dụng.
Cuối cùng, bảo dưỡng giày định kỳ cũng là yếu tố không thể bỏ qua. Việc sử dụng các sản phẩm dưỡng da, chống ẩm hoặc làm sạch chuyên dụng sẽ giúp làm chậm quá trình oxy hóa, hạn chế nấm mốc và duy trì độ bền của vật liệu theo thời gian.
Thực tế cho thấy, giày để lâu dễ hỏng hơn giày được mang thường xuyên không phải là hiện tượng ngẫu nhiên. Đây là hệ quả tổng hợp của quá trình thoái hóa vật liệu do yếu tố hóa học, sự thiếu vắng tác động cơ học trong quá trình sử dụng, cùng điều kiện bảo quản chưa phù hợp. Khi hiểu rõ những nguyên nhân này, người dùng hoàn toàn có thể chủ động bảo quản và sử dụng giày một cách khoa học hơn, từ đó kéo dài tuổi thọ cho những đôi giày yêu thích.
(Tổng hợp)