Rút Bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần - chuyện tưởng đơn giản nhưng lại chẳng dễ dàng. Từ ngày 1/7/2025, Luật Bảo hiểm xã hội 2024 chính thức có hiệu lực, nhiều người lao động (NLĐ) mới "ngã ngửa" khi hồ sơ bị "treo", bị trả lại do doanh nghiệp nợ đóng, sai thông tin sổ hoặc chưa đủ điều kiện theo quy định mới. Việc hiểu đúng quy định và chủ động kiểm tra hồ sơ là cách duy nhất để NLĐ không đánh mất quyền lợi của mình sau nhiều năm đóng góp.
Theo Luật Bảo hiểm xã hội 2014 và Nghị quyết 93/2015 của Quốc hội, NLĐ nếu sau 12 tháng nghỉ việc và chưa đủ 20 năm đóng BHXH đều được phép rút BHXH một lần nếu có yêu cầu. Tuy nhiên Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi năm 2024 có một số thay đổi, phân nhóm đối tượng rõ ràng hơn.
Theo đó, chỉ những người đã tham gia BHXH trước ngày 1/7/2025 mới giữ nguyên chế độ này. Đối với những trường hợp bắt đầu tham gia BHXH từ ngày 1/7/2025, quyền lợi sẽ bị hạn chế hơn, trừ trường hợp đặc biệt như: Đủ tuổi hưởng lương hưu nhưng chưa đủ 15 năm đóng BHXH; Ra nước ngoài để định cư; Người đang mắc một trong những bệnh ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS; Bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên hoặc là người khuyết tật đặc biệt nặng.
7 trường hợp bị từ chối rút BHXH một lần
Dưới đây là nguyên nhân thường gặp khi hồ sơ rút BHXH một lần không được chấp nhận:
| STT | Trường hợp bị từ chối | Giải thích chi tiết |
|---|---|---|
| 1 | Có từ 2 sổ BHXH trở lên | Phải gộp sổ về 1 trước khi làm thủ tục rút. |
| 2 | Sổ BHXH bị sai lệch thông tin | Họ tên, ngày sinh, số CMND/CCCD, mã số BHXH… không khớp dữ liệu. |
| 3 | Bị đóng trùng thời gian BHXH | Hai đơn vị cùng đóng cho cùng thời gian → cần điều chỉnh. |
| 4 | Sổ BHXH chưa được chốt đầy đủ | Do đơn vị cũ chưa hoàn tất báo giảm, chưa xác nhận thời gian đóng. |
| 5 | Bị thiếu hoặc mất tờ rời BHXH | BHXH yêu cầu bản đầy đủ của sổ/tờ rời để tính đúng thời gian đóng. |
| 6 | Nghỉ việc chưa đủ 1 năm đã nộp hồ sơ rút | Theo Điều 65 Luật BHXH 2024, NLĐ chỉ được rút sau 12 tháng nghỉ việc mà chưa tham gia BHXH ở đâu khác. |
| 7 | Tờ rời đóng thiếu dấu giáp lai | BHXH không chấp nhận tờ rời chưa được xác nhận hợp lệ. |
Nhà nước luôn khuyến khích NLĐ bảo lưu thời gian đóng BHXH, ở lại hệ thống để thụ hưởng tối đa các quyền lợi, ổn định cuộc sống khi về già - Ảnh minh họa
Doanh nghiệp "nợ" đóng - người lao động chịu thiệt
Chị Lê Minh (Phú Xuyên, Hà Nội) là một trong hàng trăm trường hợp bị "kẹt" hồ sơ vì nguyên nhân không đến từ mình. Sau 7 năm làm việc (2012-2019), chị Minh nghỉ việc và nộp hồ sơ xin rút BHXH một lần, nhưng bị từ chối với lý do: Doanh nghiệp cũ nợ 4 tháng tiền BHXH và đã giải thể.
Theo quy định tại Công văn 1880/BHXH-CSXH (2023) của BHXH Việt Nam, NLĐ trong các đơn vị ngừng hoạt động, phá sản, hoặc không còn người đại diện pháp luật vẫn được xem xét giải quyết BHXH một lần cho phần thời gian đã thực đóng. Phần còn nợ, nếu sau này được truy đóng, cơ quan BHXH sẽ bổ sung quyền lợi cho NLĐ.
Điều đó có nghĩa là, chị Minh vẫn có thể được nhận BHXH một lần, nếu cơ quan BHXH xác nhận doanh nghiệp đã ngừng hoạt động và chốt được thời gian đóng thực tế. Có thể thấy, không phải mọi trường hợp hồ sơ bị từ chối đều do lỗi của NLĐ. Tuy nhiên, NLĐ cần chủ động phối hợp, tra cứu quá trình đóng, làm rõ tình trạng hoạt động của đơn vị sử dụng lao động và chuẩn bị hồ sơ bổ sung để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
Quyền lợi bị "treo" vì trùng sổ BHXH
Không ít NLĐ rơi vào cảnh hồ sơ rút BHXH một lần bị "treo" dù đã nghỉ việc, đủ thời gian đóng và tưởng rằng mình đáp ứng được điều kiện. Nguyên nhân có thể đến từ việc trùng số sổ, sai thời gian chốt sổ hoặc hiểu chưa đúng quy định về điều kiện hưởng BHXH một lần.
Ông Lê Hùng (TP.HCM) là một ví dụ điển hình. Ông từng làm việc ở hai công ty và được cấp hai số sổ BHXH khác nhau. Năm 2010, ông đã được chi trả BHXH một lần cho thời gian làm việc tại công ty đầu tiên (2007-2009). Tuy nhiên, từ năm 2009 đến 2022, ông tiếp tục đi làm và đóng BHXH tại công ty thứ hai. Khi làm thủ tục rút BHXH cho giai đoạn sau, cơ quan BHXH quận 8 xác định ông Hùng "vừa làm việc, vừa hưởng BHXH một lần", không đúng với điều kiện "sau 1 năm nghỉ việc mà không tiếp tục đóng BHXH", nên chưa thể giải quyết.
Ông Hùng bức xúc cho rằng, vào thời điểm 14 năm trước, ông không hề được hướng dẫn về việc phải thông báo nếu có việc làm mới sau khi nhận BHXH một lần. Chia sẻ với báo Người lao động, ông cho biết: "Phía cơ quan BHXH cũng không có thông báo hoặc quyết định xử phạt hành chính nào liên quan đến sự việc trên, cho nên nếu căn cứ vào nội dung này để từ chối giải quyết BHXH một lần cho tôi là không thỏa đáng".
Việc rút BHXH một lần hiện được cơ quan chức năng rà soát chặt chẽ nhằm đảm bảo đúng đối tượng và hạn chế trục lợi. Dù vậy, trong những trường hợp đặc thù, NLĐ hoàn toàn có thể đề nghị gộp sổ, xác nhận lại quá trình đóng, hoặc gửi văn bản yêu cầu cơ quan BHXH xem xét để được giải quyết hợp lý, không để quyền lợi bị "mắc kẹt" vì những sai sót liên quan đến thủ tục hành chính.
Gần như trong mọi trường hợp, việc hưởng BHXH một lần đều thiệt hơn so với bảo lưu thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu - Ảnh minh họa
6 việc cần làm để tránh bị "treo hồ sơ"
Để không rơi vào tình cảnh hồ sơ bị trả lại, "treo" vô thời hạn hay mất quyền lợi đáng tiếc, NLĐ nên chủ động kiểm tra và chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi nộp hồ sơ rút BHXH một lần. Dưới đây là những việc cần làm:
1. Kiểm tra kỹ sổ BHXH - gộp nếu có nhiều sổ
Rất nhiều trường hợp bị từ chối do có từ hai đến ba sổ BHXH khác nhau qua các lần chuyển việc. Bạn nên tra cứu mã số BHXH trên Cổng thông tin của BHXH Việt Nam để kiểm tra. Nếu phát hiện trùng, cần nộp đơn gộp sổ trước khi nộp hồ sơ rút.
2. Đối chiếu thông tin cá nhân
Họ tên, ngày sinh, số CCCD hoặc mã định danh cá nhân phải trùng khớp tuyệt đối giữa sổ BHXH, CMND/CCCD và hồ sơ xin rút. Nếu phát hiện có sai sót, cần làm thủ tục điều chỉnh thông tin tại cơ quan BHXH trước khi nộp hồ sơ.
3. Đảm bảo sổ đã được chốt và đóng đủ
Hãy kiểm tra phần ghi thời gian đóng trên sổ BHXH. Nếu phát hiện thiếu tháng hoặc năm, bạn có thể liên hệ lại công ty cũ để chốt bổ sung hoặc đề nghị BHXH xác minh. Sổ chưa chốt là nguyên nhân phổ biến khiến hồ sơ bị "treo".
4. Giữ tờ rời BHXH và dấu giáp lai
Tờ rời BHXH là bằng chứng quan trọng xác nhận quá trình đóng. Hãy giữ nguyên bản và kiểm tra kỹ dấu giáp lai, vì thiếu hoặc sai dấu cũng có thể khiến hồ sơ bị trả về.
5. Nộp hồ sơ đúng thời điểm và đúng nơi
NLĐ chỉ được hưởng BHXH một lần sau ít nhất 12 tháng nghỉ việc mà không tiếp tục đóng BHXH. Hồ sơ cần được nộp tại cơ quan BHXH nơi cư trú hoặc nơi từng tham gia BHXH (tránh nộp sai nơi quản lý để không bị chậm xử lý).
6. Lưu ý thời điểm tham gia - quy định mới sau 1/7/2025
Nếu bạn tham gia BHXH trước ngày 1/7/2025, vẫn được quyền rút BHXH một lần theo quy định hiện hành. Những người tham gia sau thời điểm này sẽ chịu sự điều chỉnh của Luật BHXH 2024, trong đó chỉ một số trường hợp đặc biệt (như ra nước ngoài định cư, bệnh hiểm nghèo, thời gian đóng dưới 20 năm…) mới được rút. Vì vậy, hãy kiểm tra kỹ đối tượng của mình để chủ động lựa chọn phương án phù hợp.
Tóm lại: Chỉ cần bạn chuẩn bị kỹ hồ sơ, đối chiếu thông tin và nắm rõ thời hạn, quá trình rút BHXH một lần sẽ diễn ra thuận lợi - không lo "mắc kẹt" giữa quy định và thực tế.
(Tổng hợp)