EQ hay còn gọi là trí tuệ cảm xúc, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển nhân cách, kỹ năng xã hội và khả năng thành công lâu dài của trẻ. Một đứa trẻ có EQ tốt thường biết quản lý cảm xúc, đồng cảm với người khác và phản ứng phù hợp trong nhiều tình huống.
Tuy nhiên, không ít trẻ có biểu hiện của EQ thấp mà bố mẹ hay nhầm lẫn là “bướng”, “chậm hiểu”, hoặc “khó bảo”. Nhận diện sớm những dấu hiệu dưới đây sẽ giúp bố mẹ can thiệp đúng cách.
1. Khó diễn đạt cảm xúc và thường xuyên bùng nổ
Một trong những biểu hiện rõ nhất của EQ thấp là trẻ không biết gọi tên cảm xúc của mình.
Thay vì nói “con buồn”, “con sợ”, “con bực”, trẻ chỉ có thể khóc, hét hoặc ném đồ.
Khi không biết diễn đạt cảm xúc, trẻ dễ mất kiểm soát và phản ứng quá mức với những tình huống đơn giản.
2. Ít đồng cảm, không quan tâm đến cảm xúc của ai
Nếu trẻ thường không để ý khi bạn buồn, không xin lỗi khi làm sai, không an ủi khi người khác khóc, hoặc hay cười khi người khác bị đau, bố mẹ cần lưu ý.
Sự thiếu đồng cảm là dấu hiệu quan trọng của EQ thấp và có thể khiến trẻ gặp khó khăn trong việc xây dựng các mối quan hệ sau này.
3. Không xử lý được mâu thuẫn, tìm cách đổ lỗi
Những trẻ EQ thấp thường không biết cách giải quyết xung đột.
Một va chạm nhỏ với bạn bè cũng có thể dẫn đến phản ứng cực đoan như đánh bạn, bỏ chạy, hoặc khóc lóc kéo dài.
Trẻ cũng dễ đổ lỗi cho người khác, không chịu nhận trách nhiệm vì chưa đủ kỹ năng nhìn nhận vấn đề một cách khách quan.
4. Khó thích nghi với thay đổi
Chuyển hoạt động, đổi người chăm sóc, thay lịch sinh hoạt… đều khiến trẻ khó chịu hoặc phản ứng mạnh.
Khả năng thích nghi thấp cho thấy trẻ chưa biết điều chỉnh cảm xúc để thích ứng với môi trường, một phần quan trọng của EQ.
5. Ít giao tiếp mắt, ngại tương tác hoặc không biết bắt chuyện
Một đứa trẻ EQ thấp thường gặp khó khăn trong việc tương tác xã hội.
Các dấu hiệu gồm:
Ít giao tiếp bằng mắt
Không biết mở lời với bạn
Thường đứng một mình hoặc tách khỏi tập thể
Không hiểu các tín hiệu phi ngôn ngữ (nét mặt, giọng điệu)
Đây là những dấu hiệu cho thấy trẻ cần hỗ trợ để phát triển kỹ năng xã hội.
6. Quá nhạy cảm hoặc quá thờ ơ
EQ thấp không chỉ biểu hiện bằng sự “khó chiều”.
Một số trẻ lại quá thờ ơ, không mấy quan tâm đến môi trường xung quanh; trong khi số khác lại nhạy cảm quá mức, dễ bị tổn thương, dễ khóc hoặc dễ sợ hãi.
Cả hai nhóm đều cho thấy trẻ chưa biết điều chỉnh cảm xúc một cách khỏe mạnh.
7. Không biết chờ đợi và khó kiểm soát ham muốn
Khả năng trì hoãn – chờ đến lượt, chờ phần thưởng, đợi bố mẹ nói xong – là một phần của trí tuệ cảm xúc.
Trẻ EQ thấp thường:
Ngắt lời liên tục
Đòi hỏi lập tức được đáp ứng
Không chịu được chờ đợi
Nổi nóng khi không được theo ý mình
Khi nào bố mẹ cần hỗ trợ chuyên môn?
Nếu những dấu hiệu trên kéo dài, ảnh hưởng đến học tập hoặc các mối quan hệ của trẻ, bố mẹ nên cân nhắc gặp chuyên gia tâm lý hoặc giáo viên có chuyên môn về phát triển kỹ năng cảm xúc – xã hội (SEL) để được đánh giá đúng.
Làm thế nào để cải thiện EQ cho trẻ?
Dạy trẻ gọi tên cảm xúc hàng ngày
Làm mẫu cách bình tĩnh khi xử lý vấn đề
Khen ngợi khi trẻ biết chia sẻ và đồng cảm
Khuyến khích trẻ giao tiếp, hợp tác
Tôn trọng cảm xúc của trẻ, không phủ nhận (“nói có gì đâu mà khóc”)
Nhớ rằng EQ không cố định. Với môi trường gia đình đúng đắn, trẻ hoàn toàn có thể phát triển thành người giàu cảm xúc, biết quan tâm và hòa đồng.
Email: