Nhựa: Từ thách thức môi trường đến tài nguyên chưa được khai thác
Nhựa từng là một phát minh mang tính cách mạng. Nhờ đặc tính nhẹ, bền và linh hoạt, nhựa giúp hàng hóa dễ bảo quản và vận chuyển, từ đó nhiều sản phẩm tiêu dùng trở nên phổ biến hơn trong đời sống hằng ngày.
Thế nhưng cùng với sự tiện lợi ấy, khi mức tiêu thụ tăng nhanh trong khi hệ thống xử lý chưa theo kịp, nhựa dần trở thành một trong những thách thức môi trường lớn nhất của thời đại. Khi một bao bì không được đưa trở lại hệ thống xử lý phù hợp, giá trị của vật liệu bị đánh mất và áp lực môi trường tiếp tục gia tăng. Từ thực tế đó, kinh tế tuần hoàn nhựa được xem là cách kéo dài vòng đời của vật liệu, để nhựa sau sử dụng có thể được thu gom, tái chế và quay trở lại sản xuất thay vì trở thành rác thải.
Không chỉ giúp giảm áp lực lên môi trường, mô hình này còn mở ra một không gian tăng trưởng mới, nơi rác thải được xem là tài nguyên và phát triển bền vững gắn liền với đổi mới sáng tạo. Trên bình diện toàn cầu, các lãnh đạo doanh nghiệp kỳ vọng doanh thu đến từ các sản phẩm và dịch vụ liên quan đến kinh tế tuần hoàn tăng 30% vào năm 2030 so với năm 2021 với lợi ích kinh tế có thể tạo ra ước tính lên tới 4,5 nghìn tỷ USD vào năm 2030 (theo báo cáo lần lượt của Bain&Co và Accenture).
Phân loại rác tại nguồn: "Mắt xích" nhỏ, tạo tác động lớn từ người tiêu dùng
Trong mô hình kinh tế tuần hoàn, điểm khởi đầu của vòng đời mới bắt đầu từ người tiêu dùng và các hộ gia đình. Với ý thức và hành động phân loại rác tại nguồn, cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc tăng sản lượng và chất lượng của nhựa tái chế sau khi thu gom. Ngược lại, rác thải bị trộn lẫn ngay từ đầu khiến nhựa khó có khả năng tái chế, dù các khâu phía sau có nỗ lực đến đâu.
Unilever Việt Nam triển khai nhiều hoạt động giúp người dân hiểu rõ vai trò quan trọng của việc phân loại rác nhựa tại nguồn
Từ đó, rác thải nhựa được đưa vào giai đoạn thu gom và phân loại, nơi lực lượng thu gom đóng vai trò kết nối giữa sinh hoạt hằng ngày và ngành tái chế. Chất lượng rác nhựa đầu vào ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả thu gom, chi phí xử lý và khả năng tái chế. Khi rác được sắp xếp và phân loại riêng từng loại cho từng nhu cầu sản xuất cụ thể (nhựa PET, nhựa HDPE,...), hoạt động thu gom trở nên hiệu quả hơn và chuỗi giá trị phía sau có điều kiện vận hành ổn định.
Bước tiếp theo là xử lý và tái chế nhựa, nơi rác thải đã phân loại được đưa vào quy trình xử lý để loại bỏ tạp chất, rửa sạch, xay, băm, nghiền và tái chế tạo ra hạt nhựa thành phẩm. Khi có đủ nguồn nguyên liệu đạt chuẩn, các cơ sở tái chế mới có thể đầu tư công nghệ, mở rộng công suất và chuyển rác thải nhựa thành nhựa tái sinh. Đây là giai đoạn quyết định việc rác thải có được chuyển hóa thành tài nguyên hay không.
Nhựa tái sinh sau đó được đưa vào sản xuất bao bì mới, mở ra một vòng đời tiếp theo cho vật liệu. Ở giai đoạn này, vai trò của doanh nghiệp sản xuất thể hiện rõ ở quyết định sử dụng nhựa tái chế trong bao bì, qua đó tạo đầu ra ổn định cho ngành tái chế và duy trì động lực cho toàn bộ hệ thống.
Giai đoạn cuối của vòng tuần hoàn diễn ra khi các sản phẩm sử dụng bao bì tái chế được đưa trở lại thị trường và được người tiêu dùng đón nhận. Khi lựa chọn bền vững trở thành một phần quen thuộc trong đời sống, vòng tuần hoàn mới có thể tiếp tục.
Tiên phong thúc đẩy kinh tế tuần hoàn nhựa
Trong số các doanh nghiệp theo đuổi hướng đi này, Unilever Việt Nam là một trong những đơn vị tiếp cận sớm mô hình kinh tế tuần hoàn nhựa và đặt nó trong chiến lược phát triển bền vững dài hạn. Cách tiếp cận này được hình thành trên nền tảng 30 năm Unilever đồng hành và phụng sự tại Việt Nam, với định hướng gắn tăng trưởng kinh doanh cùng tác động tích cực cho môi trường và xã hội.
Kinh tế tuần hoàn nhựa, vì thế không phải là một sáng kiến tách rời mà nằm trong chiến lược bốn trụ cột phát triển bền vững của Unilever, bao gồm Khí hậu, Thiên nhiên, Nhựa và Sinh kế. Cách tiếp cận mang tính hệ thống này được chia sẻ trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025, Triển vọng 2026 tổ chức vào tháng 12 tại Trụ sở Chính phủ, qua phần trình bày của Lê Thị Hồng Nhi - Phó Tổng Giám đốc phụ trách Truyền thông, Đối ngoại và Phát triển bền vững của Unilever Việt Nam.
Bà Lê Thị Hồng Nhi phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025, Triển vọng 2026
Trước hết, doanh nghiệp tập trung giảm thiểu nhựa ngay từ khâu thiết kế và sản xuất. Với mục tiêu 100% bao bì cứng có thể tái chế vào năm 2030 và bao bì mềm vào năm 2035, Unilever Việt Nam cam kết đến năm 2025 sẽ thu gom và xử lý lượng bao bì nhựa nhiều hơn lượng bao bì bán ra thị trường. Tính đến tháng 10 năm 2025, 66% bao bì của Unilever Việt Nam đã có thể tái chế, tái sử dụng hoặc phân hủy hữu cơ - một cột mốc quan trọng trong hành trình chuyển đổi, đồng thời tạo động lực cho sự phát triển của ngành tái chế trong nước.
Hiện nay, nhiều sản phẩm của Unilever Việt Nam như OMO, Comfort, Sunlight và Cif đã dần chuyển sang sử dụng bao bì làm từ nhựa tái sinh PCR, tạo thành vòng tuần hoàn nơi nhựa sau khi qua tay người tiêu dùng lại trở thành nguyên liệu cho vòng đời tiếp theo.
Để vòng tuần hoàn ấy mở rộng ở quy mô quốc gia, Unilever đã tiên phong điều phối và thúc đẩy hợp tác đa bên. Năm 2025 đánh dấu 5 năm hợp tác giữa Unilever Việt Nam và Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong Mạng lưới Đối tác công – tư thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong quản lý rác thải nhựa (PPC). Là một trong những thành viên sáng lập, Unilever không ngừng thúc đẩy cách tiếp cận hệ thống, hướng tới mục tiêu xử lý lượng rác thải nhựa nhiều hơn lượng bao bì sản phẩm đưa ra thị trường.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp là thành viên nòng cốt của Chương trình Đối tác Hành động Quốc gia về Nhựa (NPAP), đồng hành cùng các đối tác như BritCham nhằm tìm kiếm giải pháp tái chế nhựa, và đặc biệt là góp phần hoàn thiện cơ chế EPR theo hướng bao trùm hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho nhựa tái sinh đi vào thị trường.
Sau tất cả, kinh tế tuần hoàn nhựa khởi nguồn từ chính những lựa chọn rất nhỏ trong đời sống hằng ngày. Khi một bao bì được phân loại đúng cách, giữ sạch và đưa trở lại hệ thống thu gom phù hợp, vòng đời của vật liệu được kéo dài thêm một lần nữa. Khi những lựa chọn bền vững trở thành thói quen quen thuộc, vòng kinh tế tuần hoàn nhựa mới có thể tiếp diễn một cách bền bỉ và lâu dài.