Nhìn về bài học từ sáp nhập toàn cầu, kết hợp đúng để phát triển nhanh
Trong lịch sử phát triển khi nhắc đến sáp nhập hình thành nên siêu đô thị quốc tế, các trường hợp thành công điển hình như Incheon (Hàn Quốc), Brooklyn (Mỹ), Tokyo (Nhật Bản) hay Thượng Hải (Trung Quốc).
Sau sáp nhập năm 1981, Incheon tập trung hạ tầng, vươn mình nhờ ba mũi nhọn: đầu tư sân bay quốc tế hàng đầu khu vực, xây dựng Songdo, một thành phố thông minh điều hành bằng công nghệ cao, và phân định vai trò rõ rệt. Trong đó, Seoul tập trung tài chính-công nghệ, Incheon bứt phá logistics, xuất khẩu, công nghiệp chế biến. Nhờ vậy, GRDP Incheon năm 2023 cán mốc gần 100 tỷ USD, tốc độ tăng trưởng FDI bền vững 15%/năm.
Tại Mỹ, Brooklyn đã chuyển mình mình nhờ đổi mới sáng tạo và tái cấu trúc tài sản, phát triển khu công nghiệp cũ thành trung tâm công nghệ cao, nghệ thuật và văn hóa. Chỉ sau thời gian ngắn, giá nhà trung bình tăng 300% qua hai thập kỷ nhờ tăng trưởng công nghệ và sáng tạo. Thành công này đến từ chính sách nhất quán về quản lý quy hoạch đô thị, giáo dục nghề và cải thiện chất lượng sống lẫn sự phối hợp chính quyền - doanh nghiệp - cộng đồng.
Một trong những bài học thành công khác đến từ Tokyo và Thượng Hải - phát triển vùng đa cực. Cụ thể, qua các giai đoạn sáp nhập, Tokyo phát triển theo mô hình đa trung tâm, đảm bảo mỗi khu vực bổ sung thế mạnh, còn Thượng Hải tận dụng khu vệ tinh như Pudong làm bệ phóng FDI và công nghệ. Đáng chú ý, cả 2 thành phố này đều để lại các bài học thành công quan trọng là kiểm soát các rủi ro tài chính, tránh sự gia tăng dư nợ, đầu cơ và bất cập xã hội.
Nhìn chung, những đô thị thành công đều có cùng quan điểm: quy hoạch vùng khoa học, đầu tư hạ tầng đồng bộ, kiểm soát chặt tín dụng và minh bạch thị trường bất động sản, lấy phát triển con người và chất lượng sống làm trung tâm.
Siêu đô thị TP.HCM sở hữu lợi thế kết nối ba trung tâm
Sự hình thành siêu đô thị TP.HCM có những nét tương đồng và cũng cần học hỏi từ kinh nghiệm của các siêu đô thị toàn cầu như Incheon (Hàn Quốc), Brooklyn (Mỹ), Tokyo và Thượng Hải (Trung Quốc).Trong đó, TP.HCM sẽ tiếp tục đóng vai trò dẫn dắt về tài chính, thương mại, dịch vụ và công nghệ cao, hiện chiếm gần 50% thị phần "fintech" cả nước. Đồng thời TP.HCM cũng là nơi hội tụ những hoạt động văn hóa, xã hội và nghệ thuật. Điều này tương đồng với vai trò trung tâm tài chính - công nghệ của Seoul trong mối quan hệ với Incheon, hay sự phát triển đa trung tâm của Tokyo. Để thực sự bứt phá, TP.HCM cần học hỏi cách Incheon tập trung đầu tư hạ tầng quy mô lớn đi kèm kỷ luật quản trị và cơ chế hợp tác vùng.
"Cánh tay phải" Bình Dương (trước đây) nay là Đông Bắc TP.HCM là trung tâm công nghiệp thông minh, với 75% vốn FDI tập trung vào sản xuất, chế biến với lực lượng lao động trẻ, năng động. Đặc biệt để phát triển bền vững, cần quan tâm sâu sắc đến câu chuyện nhà ở xã hội và bất động sản đáp ứng nhu cầu ở thực của người dân và người lao động. Các đô thị "all-in-one" theo hướng xanh, tích hợp đầy đủ tiện ích sống, làm việc, học tập và giải trí, văn hóa sẽ là tâm điểm thu hút đầu tư và cư dân. Điều này không chỉ giải quyết bài toán an sinh xã hội mà còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, tạo động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững của khu vực.
Song song tận dụng lợi thế của "cánh tay trái" Bà Rịa – Vũng Tàu (trước đây) là trung tâm logistics và cảng biển quốc tế (Cái Mép - Thị Vải thuộc top 20 thế giới), cùng với tiềm năng phát triển năng lượng sạch. Tuy nhiên, để siêu đô thị này vận hành hiệu quả và đi xa, cần tập trung vào ba mũi nhọn chính:
Thứ nhất, quy hoạch và phân bổ vị trí, chức năng vùng. Cần xác lập vai trò rõ ràng cho từng khu vực: TP.HCM phát triển tài chính và dịch vụ, Bình Dương phát triển công nghiệp giá trị gia tăng, Bà Rịa - Vũng Tàu tập trung logistics và năng lượng tái tạo. Quỹ đầu tư và nguồn ngân sách phải được điều phối nhịp nhàng, gắn với các KPI cụ thể, ví dụ như logistics đạt 8 triệu TEU/năm hay 50% khu công nghiệp đạt chuẩn xanh trước năm 2030. Đặc biệt, cần lồng ghép quy hoạch hạ tầng khu Đông Bắc, bao gồm các tuyến đường trọng điểm như Quốc lộ 13, vành đai 3, vành đai 4, cao tốc, và đặc biệt là hệ thống Metro kết nối các khu vực về trung tâm TP.HCM. Kinh nghiệm chúng ta rút tỉa từ việc xây dựng tuyến Metro số 1 TP.HCM là chúng ta đã phải mất gần 20 năm để hoàn thành (mặc dù số km đã vượt xa hàng chục lần so với kế hoạch ban đầu chỉ có 20 km). Như một câu chúng ta thường nghe "Time is of the essence" - Thời gian là yếu tố cốt lõi, việc hình thành siêu đô thị đòi hỏi tốc độ triển khai hạ tầng phải nhanh gấp nhiều lần, rút ngắn thời gian để đáp ứng kịp thời nhu cầu phát triển.
Thứ hai, minh bạch, kiểm soát thể chế và dòng vốn. Việc thành lập Cơ quan Phát triển Siêu đô thị (MMDA – Mega Metropolitan Development Agency) với quyền điều phối vốn, phê duyệt quy hoạch, và phát hành trái phiếu xanh là cần thiết. Cơ quan này phải có cơ chế minh bạch và kiểm soát độc lập, tránh lặp lại mô hình các "ban quản lý" mang tính hình thức. Đồng thời, cần đẩy nhanh phê duyệt thủ tục để loại bỏ rào cản vô hình cho các doanh nghiệp muốn đầu tư thật sự vào đô thị bền vững. MMDA cũng cần đóng vai trò giám sát thị trường, cung cấp dữ liệu liên tục cho cộng đồng và nhà đầu tư để nâng cao an toàn thị trường bất động sản.
Thứ ba, quản trị rủi ro. Kiểm soát tín dụng bất động sản ở mức an toàn, duy trì dưới 20% tổng dư nợ là vô cùng quan trọng. Nguồn lực cần được định hướng vào các sản phẩm nhà ở đáp ứng nhu cầu thực. Đồng thời, phải đầu tư đồng bộ cho giáo dục, nâng cao chất lượng nhân lực với mục tiêu tăng 15% kỹ sư, chuyên gia vào năm 2040. Phát triển chất lượng sống phải gắn liền với các chỉ số quốc tế như Mercer Quality of Living hay Urban Happiness Index.
Tóm lại, chiến lược dẫn đường vẫn sẽ là đặt con người và phát triển bền vững lên trên hết. Bởi sáp nhập chỉ là bước khởi đầu. Thành công của siêu đô thị vị thế dẫn đầu phụ thuộc vào việc thay đổi tư duy phát triển, đặt trọng tâm vào quy hoạch hiện đại, quản trị đồng bộ và kiểm soát rủi ro thực tế; Phát triển các sản phẩm bất động sản hướng đến nhu cầu thật sự, giá bất động sản phù hợp với túi tiền người dân, nâng chất lượng cuộc sống, nỗ lực bảo tồn bản sắc và di sản văn hóa bên cạnh tăng trưởng kinh tế; Triển khai đồng bộ chính sách thu hút và giữ chân nhân tài, đầu tư vào giáo dục, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và kiểm soát môi trường; Các thông tin thị trường và an sinh xã hội phải trung thực, chính xác và được công bố rộng rãi trên mọi phương tiện truyền thông.