Thịt chuột đồng - món "đặc sản" tưởng đã "thất truyền" bất ngờ hot trở lại, gây chia rẽ cực mạnh trong giới sành ăn

Nếu bạn lướt Facebook, TikTok, Youtube dạo gần đây, hẳn không ít lần bắt gặp những clip bắt chuột ngoài đồng, thui rơm vàng ươm rồi nướng muối ớt, quay lu… nhìn là "rùng mình" nhưng cũng muốn thử. Thịt chuột đồng vốn là món ăn quen thuộc ở Đồng Tháp Mười, miền Tây Nam Bộ hay một số vùng nông thôn miền Bắc, nơi người ta coi đó là "lộc đồng" sau mỗi vụ gặt. Chuột đồng ăn lúa, bắp, khoai… nên thịt chắc, thơm, được chế biến thành đủ kiểu: Quay lu, nướng chao, xào lăn, rang muối, luộc ép lá thơm.

Ẩm thực luôn là chuyện khẩu vị và văn hóa, và hành trình khám phá đặc sản thịt chuột đồng sẽ cho thấy cách người Việt biến một "kẻ phá hoại mùa màng" thành món ăn dân dã mà cầu kỳ chẳng kém gì đặc sản nhà hàng.

Chuột đồng - "kẻ phá lúa" thành đặc sản dân dã

Chuột đồng trong ẩm thực Việt không phải chuột cống, chuột cống rãnh bẩn thỉu mà nhiều người vẫn sợ. Đó là loại chuột sống ở ruộng lúa, gò nương, chủ yếu ăn lúa gạo, bắp, khoai, cua ốc ngoài đồng nên thịt săn chắc, ít mỡ, mùi không quá nặng. Ở Đồng Tháp Mười, Cao Lãnh, sau mỗi vụ gặt, người dân gom chuột như một "mùa thu hoạch" thứ hai: Hun khói, đốt rơm, giăng lưới, đào hang… cả xóm quây lại vừa bắt chuột vừa cười nói rộn ràng.

Từ nguồn nguyên liệu ấy, thịt chuột được xem như một dạng "thịt trắng" tương tự gà, vịt. Nhiều du khách tới miền Tây, hay ra các vùng quê Hải Phòng, Bắc Giang, Thái Bình… vẫn truyền tai nhau: "Nếu đủ can đảm thử một lần, sẽ thấy ngon hơn mình tưởng rất nhiều". Ở nhiều nơi, người ta còn phân biệt chuột đồng và chuột cống nhum loại to, béo, thịt nhiều, được xem là nguyên liệu số một cho món quay lu.

Từ cánh đồng lên mâm cơm: Cả một "nghệ thuật" làm thịt chuột

Để biến một con chuột đồng thành món ăn, người quê có cả quy trình riêng. Chuột sau khi bắt về được thui rơm cho cháy sạch lông, lớp da bên ngoài vàng ươm, thơm mùi khói. Sau đó mới mổ bụng, bỏ nội tạng (thường giữ lại gan vì béo), rửa sạch nhiều lần cho hết mùi rồi mới ướp gia vị.

Tùy vùng, tùy nhà mà sẽ có cách chế biến khác nhau:

- Chuột quay lu: Chuột to, mập được ướp ngũ vị, tỏi, sả, tiêu, đường rồi móc treo trong lu, bên dưới đốt than cho nóng. Trong lúc quay, người ta liên tục phết mỡ, nước ướp để da không bị khô. Đến khi chuột chín vàng, da phồng lên, phết thêm chút mật ong cho bóng bẩy, thơm lừng rồi dọn ăn với rau sống, chuối chát, muối tiêu chanh.

- Chuột nướng muối ớt, nướng chao: Thịt chuột chặt miếng, ướp muối hột, sả băm, ớt, chút mật ong hoặc chao bóp nhuyễn. Sau khi thấm gia vị, thịt được kẹp tre nướng trên than hồng, mỡ chảy xèo xèo, mùi thơm lan cả xóm. Khi ăn, xé miếng thịt nóng hổi, chấm muối ớt, ăn kèm khế chua, xoài non, rau răm là "hết xảy".

- Chuột luộc ép lá thơm: Một số nơi ở miền Bắc luộc chuột với lá ré, lá gừng, lá riềng. Thịt chín được gói kín trong lá, ép dưới cối đá cho săn lại, ăn vừa dai vừa thơm mùi lá, là món nhậu "độc lạ" được dân địa phương rất tự hào.

Chính sự cầu kỳ ấy khiến nhiều food blogger, vlogger mê khám phá ẩm thực phải tìm tới tận nơi để quay, ghi lại từng công đoạn, đưa món ăn "nhìn là sợ" này lên mạng xã hội.

Món ăn thôn quê dân dã bước vào "ánh đèn trending"

Trong các reel, clip ngắn mà hội mê đồ ăn chia sẻ, cảnh bắt chuột ngoài đồng lúc hoàng hôn, rồi cả nhóm quây quần bên bếp củi, vừa thui rơm, vừa đùa nhau "dám ăn không?" luôn thu hút hàng trăm nghìn lượt xem. Có người xem xong chạy ngay vào bình luận: "Nhìn sợ mà thèm!", "Thịt chuột đồng ăn rồi ghiền, không khác gì thịt gà".

Đằng sau những tiếng cười ấy là cả một mảng ẩm thực vùng miền đang được "làm mới" cách kể: Không chỉ là món ăn trên mâm, mà là câu chuyện về mùa gặt, về tuổi thơ nông thôn, về sự sáng tạo của người dân trong việc tận dụng những thứ có sẵn từ cánh đồng. Những clip quay cận cảnh cảnh thui rơm, quay lu, nướng muối ớt giúp người xem ở thành phố, nhất là giới trẻ nhìn rõ hơn công sức và kỹ thuật để tạo nên một đĩa thịt chuột vàng ruộm trên bàn.

Mới đây, Tiktoker Mẩy Hằng cũng chia sẻ món thịt chuột thui rơm mà cô cùng bố chế biến khiến ai nấy nhìn thấy cũng "chảy nước miếng". Không làm kiểu nướng sa tế như những người khác, Mẩy Hằng cho biết với cách chế biến thịt đồng, cô thường xào cùng tỏi gừng hoặc nấu canh gừng. Sau khi thui rơm, rửa sạch, chặt miếng nhỏ để dễ ngấm gia vị hơn. Phi thơm tỏi gừng, đổ thịt chuột vào đảo đều đến khi săn, nêm lại cho vừa miệng là được. Miếng thịt chuột thơm nức, óng ả khiến hai bố con Mẩy Hằng đều thốt lên "Ngon thật đấy" khiến ai xem mà cũng "thèm được thử một lần".

Tất nhiên, đây không phải món ăn dành cho tất cả mọi người. Có người chỉ cần nhìn đã muốn… "thoát video", nhưng cũng không ít người quyết tâm "thử một lần cho biết", rồi sau đó ghiền luôn. Chính sự đối lập này, sợ nhưng tò mò, rùng mình nhưng muốn khám phá khiến đặc sản thịt chuột đồng trở thành chủ đề dễ "lên xu hướng".

Trong ẩm thực, không có một chuẩn mực tuyệt đối. Nhiều món người Việt yêu thích như mắm tôm, sầu riêng lại là "ác mộng" với người nước ngoài. Thịt chuột đồng cũng vậy, là đặc sản ở Việt Nam, Campuchia, Thái Lan, đồng thời xuất hiện ở một số vùng Trung Quốc dưới dạng chuột tre, chuột núi… được xem là món ăn giàu dinh dưỡng, gắn với đời sống nông nghiệp.

Tuy nhiên, các chuyên gia y tế cũng nhắc nhiều lần: Chuột chỉ an toàn khi là chuột đồng, chuột tre nuôi hoặc săn bắt có kiểm soát, không phải chuột cống, chuột rác. Những con chuột sống trong môi trường ô nhiễm có thể mang nhiều mầm bệnh nguy hiểm.

Vậy nên, nếu bạn tò mò muốn thử đặc sản thịt chuột đồng, hãy: Chọn quán ăn, điểm bán uy tín ở những vùng nổi tiếng lâu đời với món này. Ưu tiên món đã nấu chín kỹ như quay lu, nướng, xào, kho; tránh ăn tái, sống. Lắng nghe cơ thể mình nếu bạn quá nhạy cảm với việc "ăn lạ", cũng không cần cố.

Đằng sau đĩa thịt chuột đồng vàng ruộm là tiếng cười của người nông dân sau mùa gặt, là sự thích nghi của người Việt trước cảnh ruộng vườn bị "phá hoại", là ký ức tuổi thơ của không ít người lớn lên ở đồng quê. Nhìn từ xa, đó có thể là món ăn gây tranh cãi. Nhưng ở gần hơn, đó là một mảnh ghép rất đời trong bức tranh ẩm thực Việt Nam: Dân dã, chịu khó, biến cái khó thành cái ngon.

Ăn hay không ăn, đó là lựa chọn cá nhân. Nhưng hiểu về món ăn, về nơi nó sinh ra, về cách người ta trân trọng từng thứ có được từ cánh đồng, đó lại là một kiểu "travel" bằng vị giác rất thú vị mà mỗi chuyến khám phá ẩm thực có thể mang lại.