Cuộc cách mạng mới về hạ tầng
Khác biệt hoàn toàn với tư duy đường sắt cũ phục vụ vận chuyển than và hàng hóa rời rạc, tuyến đường sắt mới được định vị là trục "xương sống" của hành lang kinh tế Đông Bắc. Theo báo cáo nghiên cứu tiền khả thi của đơn vị tư vấn TEDI, tuyến đường có chiều dài 120,4 km, bắt đầu từ ga Cổ Loa, Đông Anh (Hà Nội), đi qua Bắc Ninh, Hải Phòng và kết thúc tại ga Hạ Long (Quảng Ninh).
Thay vì chạy chung tàu khách và tàu hàng trên khổ đường hẹp 1.000mm vốn hạn chế về tốc độ, tuyến mới sử dụng khổ tiêu chuẩn quốc tế 1.435mm, đường đôi và điện khí hóa toàn tuyến. Đây là hạ tầng dành riêng cho tàu khách, giúp loại bỏ xung đột giao thông.
Đặc biệt, thông tin mới nhất từ Bộ Xây dựng cho biết, dự án đang nhận được sự quan tâm đề xuất đầu tư từ Công ty TNHH Đầu tư Thương mại và Dịch vụ Vinspeed (thuộc Tập đoàn Vingroup). Đề xuất này đặt mục tiêu hoàn thành các thủ tục để khởi công vào cuối năm 2025 và đưa vào vận hành thương mại năm 2028 - một tốc độ thi công kỷ lục nếu được hiện thực hóa.
Bài toán vé và hành khách: Tàu cao tốc phục vụ ai?
Một trong những câu hỏi lớn nhất khi đầu tư đường sắt tốc độ cao là: Ai sẽ đi tàu? Và giá vé có phù hợp với thu nhập người dân?
Theo tính toán của tư vấn TEDI, nhu cầu vận tải trên tuyến này là rất lớn và tăng trưởng nhanh. Dự báo đến năm 2030, lượng hành khách đạt khoảng 2,8 triệu lượt/năm; đến năm 2040 là 6,6 triệu và chạm mốc 11,5 triệu lượt vào năm 2050.
Về giá vé, kịch bản đề xuất đang cân nhắc mức giá bằng khoảng 80-90% giá vé máy bay chặng ngắn và cạnh tranh trực tiếp với xe limousine. Cụ thể, mức giá dự kiến dao động từ 1.500 - 2.200 đồng/km tùy chặng và hạng vé. Với chiều dài hơn 120 km, vé tàu Hà Nội - Hạ Long có thể nằm trong khoảng 200.000 - 300.000 đồng/lượt.
Mức giá này cao hơn xe khách thông thường (khoảng 150.000 - 200.000 đồng) nhưng đổi lại là trải nghiệm vượt trội: Thời gian di chuyển chỉ bằng 1/4, không lo tắc đường, không say xe và không gian tiện nghi.
Vốn 5,5 tỷ USD: Lời giải từ mô hình PPP
Tổng mức đầu tư khoảng 5,5 tỷ USD là con số khổng lồ, nhưng phương án tài chính đang được định hình rõ ràng hơn thông qua mô hình Đối tác công – tư (PPP).
Trong bối cảnh ngân sách nhà nước đang tập trung cho trục Bắc - Nam, việc huy động nguồn lực từ khối tư nhân (như đề xuất của Vinspeed) được xem là chìa khóa. Theo mô hình này:
- Nhà nước: Chịu trách nhiệm về quỹ đất, giải phóng mặt bằng (chiếm khoảng 20-30% tổng vốn) và hạ tầng kết nối chân rết.
- Doanh nghiệp: Đảm nhận phần xây dựng hạ tầng đường ray, mua sắm đoàn tàu, hệ thống tín hiệu và trực tiếp vận hành khai thác, thu hồi vốn qua vé và các dịch vụ đi kèm.
Sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân không chỉ giải quyết bài toán vốn mà còn xác lập kỳ vọng về tiến độ và chất lượng dịch vụ. Kinh nghiệm từ các dự án hạ tầng lớn gần đây (như sân bay Vân Đồn hay các tuyến cao tốc tại Quảng Ninh) cho thấy, khi tư nhân vào cuộc, dự án thường về đích đúng hoặc vượt tiến độ.
