Vị tướng bị đánh giá thấp trong Tam Quốc
Thời kỳ cuối nhà Hán và Tam Quốc là một giai đoạn đầy biến động trong lịch sử Trung Quốc. Đây là thời đại triều đình suy yếu, các thế lực cát cứ nổi lên, tạo nên tiền đề cho những anh hùng hào kiệt thể hiện tài năng. Từ cuối thời Đông Hán đến khi Tào Phi soán ngôi nhà Hán lập ra nhà Ngụy, vô số nhân vật lừng lẫy đã xuất hiện.
Trong số đó, danh tướng Tây Lương Mã Siêu là một vị anh hùng mang đậm màu sắc huyền thoại. Là một trong Ngũ Hổ Tướng của Thục Hán, tài năng quân sự của Mã Siêu được đánh giá là hàng đầu đương thời. Tuy nhiên, trong tác phẩm văn học Tam Quốc Diễn Nghĩa, hình tượng của ông lại bị giảm nhẹ một cách khó hiểu.
Danh tướng Tây Lương Mã Siêu là một vị anh hùng mang đậm màu sắc huyền thoại. (Ảnh: Sohu)
Đọc kỹ Tam Quốc Diễn Nghĩa, không khó để nhận thấy La Quán Trung đã dành nhiều bút mực để miêu tả các danh tướng như Quan Vũ, Trương Phi, Triệu Vân. Trong khi đó, sự xuất hiện của Mã Siêu lại khá hạn chế. Lần đầu tiên ông xuất hiện là trong trận đánh thảo phạt Quách Tỷ, sau đó lại mất tích hàng chục hồi. Việc sắp xếp tình tiết này là do tác giả cố ý hay do hạn chế của sử liệu vẫn luôn là đề tài được độc giả đời sau bàn luận sôi nổi.
Đáng chú ý là trong ghi chép lịch sử, tài năng quân sự của Mã Siêu đã được chính đối thủ lớn nhất của ông là Tào Tháo công nhận. Điều này gián tiếp chứng minh thực lực thực sự của Mã Siêu. Tào Tháo, một nhân vật quyền lực nổi tiếng là người trọng dụng nhân tài.
Ngay cả khi Quan Vũ từng chém nhiều tướng lĩnh mà ông yêu mến, Tào Tháo vẫn sẵn lòng giúp đỡ lúc Quan Vũ gặp nguy nan. Đối với một nhân tài như Mã Siêu, Tào Tháo đã nhiều lần mời chào bằng chức quan cao và bổng lộc hậu hĩnh.
Tài năng quân sự của Mã Siêu đã được chính đối thủ lớn nhất của ông là Tào Tháo công nhận. (Ảnh: Sohu)
Tuy nhiên, Mã Siêu vẫn kiên quyết từ chối. Điều này không chỉ cho thấy tầm nhìn chính trị xuất sắc của ông mà còn phản ánh tính cách cương trực, không khuất phục trước uy quyền. Điều kỳ lạ là mặc dù Mã Siêu nhiều lần từ chối lời mời, Tào Tháo vẫn không hề có ý định giết ông. Thái độ khoan dung bất thường này có lẽ xuất phát từ sự khâm phục chân thành đối với tài năng của Mã Siêu.
Trong sử sách, những lần giao tranh giữa Mã Siêu và Tào Tháo đều khiến vị gian hùng này phải nếm mùi thất bại. Nổi tiếng nhất là trận chiến ở Đồng Quan, Mã Siêu đã dẫn quân Tây Lương đánh cho quân Tào Tháo tan tác. Tào Tháo phải cạo râu, cắt áo choàng để chạy thoát thân. Nếu không có Hứa Chử liều mình bảo vệ, Tào Tháo suýt nữa đã bỏ mạng trên chiến trường. Trận chiến này không chỉ thể hiện tài năng chỉ huy quân sự xuất sắc của Mã Siêu mà còn cho thấy sức mạnh chiến đấu đáng gờm của quân Tây Lương.
Đáng tiếc là trong trận đánh với Tào Tháo, Mã Siêu đã đề xuất một kế sách mang tính chiến lược nhưng không được chấp nhận. Nếu kế sách đó được thực hiện, có lẽ lịch sử đã rẽ sang một hướng khác.
Khi Lưu Bị đang gặp khó khăn trong việc công phá thành của Lưu Chương, chính việc Mã Siêu quy hàng đã làm thay đổi cục diện. (Ảnh: Sohu)
Sự gia nhập của Mã Siêu vào Thục Hán có ý nghĩa quyết định. Khi Lưu Bị đang gặp khó khăn trong việc công phá thành của Lưu Chương, chính việc Mã Siêu quy hàng đã làm thay đổi cục diện. Lưu Chương nghe tin Mã Siêu đến đầu hàng liền mở cổng thành. Chi tiết này cho thấy rõ tầm ảnh hưởng của Mã Siêu lúc bấy giờ. Ngay cả Gia Cát Lượng, người có con mắt tinh đời, cũng rất coi trọng Mã Siêu. Khi Lưu Bị muốn phong Hoàng Trung làm Hậu tướng quân, Gia Cát Lượng đã thẳng thắn nói rằng Mã Siêu mới là người thích hợp hơn. Điều này chứng tỏ vị trí đặc biệt của Mã Siêu trong quân đội Thục Hán.
Nếu so sánh về võ nghệ, Mã Siêu và Triệu Vân có thể coi là ngang tài ngang sức. Tuy nhiên, xét về mưu lược quân sự, Mã Siêu rõ ràng vượt trội hơn. Đáng tiếc là La Quán Trung trong tiểu thuyết đã không thể hiện đầy đủ tài mưu lược của Mã Siêu. Thay vào đó, ông đã kéo dài tuổi thọ của Mã Siêu trong tác phẩm như một cách bày tỏ sự tiếc nuối đối với vị danh tướng đoản mệnh này.
Xét về mưu lược quân sự, Mã Siêu rõ ràng vượt trội hơn Triệu Vân. (Ảnh: Sohu)
Cách xử lý nghệ thuật này tuy cảm động nhưng lại phần nào làm giảm đi hình tượng lịch sử của Mã Siêu. Là một tác phẩm văn học, Tam Quốc Diễn Nghĩa chắc chắn phải có chỗ lược bỏ, chỗ chi tiết. Tuy nhiên, chúng ta nên nhận thức rằng Mã Siêu trong lịch sử thực, tài năng của ông vượt xa những gì được miêu tả trong tiểu thuyết.
Theo Sohu, Sina, 163