Tôi có hai bé, từ nhỏ đều tự tay chăm sóc. Một bà mẹ như tôi, ngày nào cũng như chiếc máy lên dây cót, không có phút nào được thảnh thơi. Nhất là chuyện ru con ngủ, chỉ nghĩ lại thôi cũng đủ khiến tim tôi thót lại. Tôi tin nhiều mẹ có hai con sẽ rất quen với cảnh tượng như thế này:
Nhiều lúc, tôi bế bé út mới vài tháng tuổi, phải rất vất vả mới dỗ được con ngủ. Vậy mà bên cạnh, bé lớn lại như một chú cú đêm, tinh thần phơi phới! Tôi phải vừa giả vờ ngủ vừa nằm “bất động” suốt một hồi, cuối cùng cũng ru được bé lớn vào giấc ngủ, mới dám thở phào nhẹ nhõm.
Có được chút không gian riêng tư hiếm hoi, tôi tranh thủ lướt điện thoại rồi định đi ngủ. Ai ngờ, vừa từ nhà vệ sinh trở ra đã thấy bé út mở to mắt, long lanh sáng rỡ, miệng cười toe toét vừa gặm tay vừa nhìn tôi chằm chằm. Tim tôi chùng xuống một nhịp—xong rồi, đêm nay chắc khỏi ngủ!
Tôi tin rất nhiều mẹ từng trải qua cảnh tương tự: Ru con ngủ, đúng là một trận chiến không khói lửa! Thật ra chuyện trẻ hay tỉnh giấc hay quấy khóc vào ban đêm vốn là điều rất bình thường. Điều khiến người lớn phát hoảng là lúc tỉnh dậy, phát hiện con đang mở tròn đôi mắt sáng rực rỡ... và cười với mình!
Trẻ tỉnh giấc ban đêm: Phản ứng khác nhau, nhu cầu cũng khác nhau
Tại sao trẻ hay tỉnh giấc về đêm? Điều này rất phổ biến, nhất là với các bé còn nhỏ. Ban đêm dài, bé cần thức dậy thường xuyên để bú sữa, thay tã, và thường lặp lại theo chu kỳ khoảng 2–3 tiếng một lần.
Nguyên nhân là vì khả năng “kết nối giấc” của bé còn rất kém. Khi chuyển giao giữa các chu kỳ ngủ, bé rất dễ tỉnh dậy nếu không thể tự đưa mình vào chu kỳ tiếp theo.
Khi bé thứ hai của tôi được 3–5 tháng, mỗi đêm tôi phải dậy cho con bú đến 3–4 lần, thay tã đến 2–3 lần. Có khi nửa đêm bé còn khóc mãi không nín, làm mẹ con đều kiệt sức.
Nhưng chỉ cần cha mẹ nhanh chóng đáp ứng nhu cầu sinh lý của con—vỗ về nhẹ nhàng, xoa dịu, cho bú no hoặc thay tã khô thoáng—thì phần lớn các bé sẽ nhanh chóng yên lại và tiếp tục ngủ.
Ngoài ra, một số giai đoạn đặc biệt như “giai đoạn gộp giấc”, “khủng hoảng ngủ”, hay thời kỳ phát triển vận động mạnh cũng khiến bé dễ tỉnh. Đây đều là biểu hiện của sự phát triển nhanh chóng ở não bộ, thường không kéo dài, nên cha mẹ không cần quá lo lắng.
Tuy nhiên, có một tình huống khiến cha mẹ vừa bất lực vừa buồn cười: Bé tỉnh giấc nửa đêm nhưng không khóc mà lại... cười. Điều này có nghĩa là con không buồn ngủ, không đói, không khó chịu, mà đang cực kỳ tỉnh táo. Thấy mẹ cũng tỉnh, bé liền vẫy tay đạp chân, miệng cười không dứt, như muốn hét lên: “Cuối cùng cũng có người chơi cùng rồi!”
Và các bé tỉnh giấc trong trạng thái như vậy thì rất khó ngủ lại. Ít thì 1–2 tiếng, nhiều thì quậy đến gần sáng. Nhiều mẹ gặp cảnh này đều có chung một phản ứng: “Thôi rồi, đêm nay ai cũng khỏi ngủ!”
Vậy vì sao bé tỉnh giấc ban đêm và không chịu ngủ lại?
Phần lớn là do bé ngủ ngày quá nhiều, hoặc đi ngủ vào buổi tối quá sớm. Nói đơn giản, bé đã ngủ đủ, không còn buồn ngủ nữa nên rất khó dỗ lại. Đành chấp nhận thôi, “xác định thức đêm”.
3 cách tôi đã áp dụng để điều chỉnh giấc ngủ cho bé
Biết được nguyên nhân, tiếp theo là phải tìm cách cải thiện chất lượng giấc ngủ cho con. Dưới đây là ba bí quyết mà tôi đã rút ra từ kinh nghiệm thực tế nhiều năm nuôi con:
1. Kiểm soát thời lượng ngủ ban ngày
Ngủ ngày quá lâu sẽ khiến ban đêm bé quá tỉnh táo, khó ru ngủ và dễ tỉnh giấc. Vì vậy, cần điều chỉnh thời gian ngủ ngày phù hợp với từng độ tuổi.
Ví dụ, với các bé dưới 8 tháng, buổi chiều muộn bé vẫn cần một giấc ngủ ngắn. Nhưng lưu ý, không nên cho bé ngủ quá lâu. Tốt nhất là để bé chợp mắt lúc khoảng 5 giờ chiều, trong vòng 1 tiếng là vừa đủ.
Giấc trưa cũng cần kiểm soát, không nên quá 2 tiếng. Nếu ngủ quá nhiều vào buổi trưa, bé sẽ mất cân bằng sinh hoạt nửa ngày sau và có thể khó ngủ vào buổi tối. Cũng giống như người lớn ngủ trưa quá lâu, chiều thì mệt, tối lại mất ngủ.
2. Thiết lập thói quen sinh hoạt cố định
Nếp sinh hoạt đều đặn giúp bé phát triển khỏe mạnh và ổn định. Bé ăn ngủ đúng giờ, cơ thể sẽ nhẹ nhàng, cha mẹ cũng đỡ vất vả.
Có thể tham khảo lịch trình mẫu như sau:
7:00: Dậy, rửa mặt và ăn sáng
9:00–10:00: Ngủ ngắn
10:00–12:00: Dậy chơi, vận động
12:00–13:00: Ăn trưa, nghỉ ngơi
13:00–15:00: Ngủ trưa
15:00–17:00: Ăn nhẹ, hoạt động ngoài trời
17:00–18:00: Chợp mắt buổi chiều
18:00–20:00: Ăn tối, chơi cùng bố mẹ
20:00–21:00: Vệ sinh cá nhân và ru ngủ
Tùy vào độ tuổi mà lịch trình có thể linh hoạt, nhưng nếu hình thành được nhịp sinh học ổn định thì bé sẽ tự buồn ngủ mà không cần ru.
3. Loại bỏ các yếu tố gây khó chịu
Trẻ tỉnh giấc về đêm đôi khi không phải do thói quen mà vì cảm giác không thoải mái—nóng, lạnh, ướt, ngứa, chăn quá dày, áo quá chật... Vì vậy, cần tạo cho bé môi trường ngủ thoải mái.
- Nhiệt độ phòng khoảng 24°C, độ ẩm từ 50–60%
- Quần áo rộng rãi, chất liệu cotton
- Chăn mềm mại, vừa phải
- Có thể sờ vùng gáy để kiểm tra nhiệt độ cơ thể - ấm áp, khô ráo là đạt
Nếu lo bé lạnh, có thể dùng túi ngủ để giữ ấm, hạn chế đá chăn, giúp bé ngủ sâu hơn và giảm nguy cơ bị chăn che mặt gây ngạt thở.
Lời kết
Dù bé tỉnh giấc và khóc hay cười, cha mẹ vẫn cần có hướng xử lý phù hợp. Việc thức khuya không có lợi cho cả người lớn lẫn trẻ nhỏ.
Khi bé tỉnh giấc, đừng vội bật đèn hay chơi cùng bé. Sau khi đáp ứng các nhu cầu sinh lý, hãy giữ không gian tối và yên tĩnh. Nếu bé không khóc hay quấy, cứ để bé tự chơi một lát—chơi mệt rồi bé sẽ tự ngủ lại thôi.
Email: