Có nên bổ sung kẽm cho trẻ? Bác sĩ phân tích rõ điều cha mẹ cần biết

Toàn bộ bài chia sẻ của bác sĩ Dương Minh Tuấn

Có nên bổ sung kẽm cho trẻ?

Dạo gần đây nhiều mẹ nhắn tin hỏi em về việc có bổ sung kẽm cho Sữa không, rồi khi nào dùng, loại nào là tốt nhất,… em xin khẳng định luôn là đa số thời gian Sữa ăn uống khoẻ, đầy đủ, chơi ngoan nên em không bổ sung thêm đâu ạ. Nhưng hồi Sữa còn biếng ăn, sợ thuốc, sợ uống siro, em cũng loay hoay y như các mẹ luôn.

Trước hết các mẹ phải hiểu kẽm là một vi chất cực kỳ quan trọng cho trẻ: tham gia miễn dịch, vị giác, cảm giác ngon miệng, tăng trưởng chiều cao, cân nặng, lành vết thương, phát triển não bộ. Trẻ thiếu kẽm có thể biếng ăn kéo dài, tóc khô rụng, loét miệng, chậm lớn, hay ốm vặt.

Nhưng điều quan trọng nhất mà WHO, UNICEF và các hiệp hội nhi khoa nhấn mạnh là: không phải mọi trẻ đều cần uống kẽm hằng ngày.

Trẻ khỏe mạnh, ăn uống tốt, tăng trưởng bình thường thì không nhất thiết phải bổ sung. Chỉ bổ sung trong một số nhóm nguy cơ: biếng ăn kéo dài, thấp còi, suy dinh dưỡng, trẻ ăn kém đa dạng, trẻ hay nhiễm trùng đường tiêu hoá, hô hấp, trẻ bị tiêu chảy cấp (nhóm này WHO bắt buộc phải bổ sung 10–20 mg/ngày trong 10–14 ngày), trẻ rối loạn hấp thu hoặc sinh non.

Nên bắt đầu bổ sung từ tuổi nào và đến khi nào thì ngừng?

Thực ra kẽm không phải vitamin D để uống đại trà theo tháng tuổi. Kẽm không có mốc tuổi cố định, mà dùng theo tình trạng của từng bé. Nếu trẻ nghi thiếu kẽm hoặc biếng ăn kéo dài, thường bác sĩ sẽ cho bổ sung theo đợt 1–3 tháng rồi đánh giá lại. Khi trẻ ăn ngon, tăng trưởng bắt kịp, hết triệu chứng thì dừng. Dùng kéo dài quanh năm là không cần thiết.

Vấn đề tiếp theo khiến các mẹ bối rối là: “Kẽm có rất nhiều loại, vậy loại nào tốt nhất?”. Về mặt hóa học có zinc sulfate, zinc gluconate, zinc acetate, zinc picolinate… Trong đó zinc gluconate và zinc acetate là hai dạng được hấp thu tốt và ít gây buồn nôn nhất, phù hợp cho trẻ bổ sung hằng ngày. Sulfate thì rẻ nhưng hay gây vị kim loại, dễ buồn nôn. Picolinate hấp thu rất tốt nhưng ít sản phẩm cho trẻ nhỏ.

Ngoài ra còn có các dạng bào chế khác nhau: siro, giọt, viên uống, viên ngậm, và gần đây là dạng xịt, đặc biệt là các sản phẩm kẽm nano sinh học dạng xịt miệng. Nhiều mẹ hỏi em vì sao lại chọn dạng xịt cho con giai đoạn bé biếng ăn thì em xin nói thật: không phải vì nó “thần thánh” mà vì con không chịu uống siro, cứ đưa gần miệng là quay mặt đi, nôn ọe, khóc thét. Dạng xịt miệng có một số ưu điểm rất phù hợp cho trẻ sợ uống thuốc: hấp thu nhanh qua niêm mạc, ít kích ứng dạ dày, đỡ vị kim loại khó chịu, dùng tiện lợi và không phải ép trẻ uống cả thìa thuốc. Các sản phẩm nano sinh học còn có ưu thế kích thước hạt nhỏ, tăng diện tích tiếp xúc, hấp thu tốt hơn nên trẻ chỉ cần lượng nhỏ mỗi lần xịt mà vẫn đạt hiệu quả.

Tuy vậy em phải nói rõ ưu – nhược điểm để các mẹ không hiểu sai.

Ưu điểm của kẽm dạng xịt là dễ dùng, dễ chấp nhận ở trẻ nhỏ, giảm buồn nôn, tăng hấp thu qua niêm mạc, phù hợp với trẻ 1–3 tuổi vốn rất “khó cộng tác”.

Nhược điểm là hàm lượng mỗi lần xịt thường thấp hơn so với siro, nên muốn đạt đúng liều (ví dụ 10–20 mg/ngày) thì phải biết tính số lần xịt theo khuyến cáo, không dùng linh tinh theo cảm tính.

Ngoài ra, dạng xịt chỉ dùng qua miệng, không dùng xịt mũi vì dạng xịt mũi chứa kẽm từng bị cảnh báo có nguy cơ ảnh hưởng khứu giác. Với trẻ thấp còi, chậm lớn rõ rệt, hoặc cần bổ sung liều cao theo phác đồ WHO khi tiêu chảy cấp, dạng siro/giọt vẫn là chuẩn nhất vì dễ đảm bảo đủ hàm lượng.

Nhưng trong thực tế, em gặp vô số trường hợp trẻ < 3 tuổi biếng ăn, rất sợ siro, nôn ói khi uống thuốc, Sữa nhà em cũng không phải ngoại lệ. Những trẻ như vậy dùng dạng xịt nano sinh học thực sự là một giải pháp phù hợp: vừa đảm bảo hấp thu, vừa không tạo áp lực tâm lý cho trẻ và cha mẹ.

Tóm lại, có nên bổ sung kẽm cho trẻ hay không? Câu trả lời là có! Nhưng nên tham khảo ý kiến bác sĩ, dùng đúng lúc, đúng lý do và đúng dạng. Nếu trẻ vẫn ăn uống bế tắc, biếng ăn kéo dài, hay có dấu hiệu nghi thiếu kẽm thì hoàn toàn nên bổ sung theo đợt. Còn dạng nào tốt thì tuỳ vào từng bé: siro/giọt là chuẩn mực, nhưng nếu bé sợ uống thuốc hoặc dễ nôn thì dạng xịt nano sinh học là một lựa chọn rất đáng cân nhắc: vừa tiện lợi, vừa dễ hấp thu, lại thân thiện với trẻ nhỏ.

Quan trọng nhất là cha mẹ đừng thần thánh hoá nhưng cũng đừng sợ kẽm. Chỉ cần đưa con đi kiểm tra khi thấy các dấu hiệu bất thường của thiếu kẽm, bổ sung kẽm đúng liều, đúng thời gian, và theo dõi sát tăng trưởng của con. Mong là hành trình nuôi con của các mẹ cũng như của em luôn nhẹ nhàng và đầy ắp yêu thương.