Con trai lên cấp 2, mẹ bắt đầu nói với con về tiền bạc nhưng bị chê trách là không biết dạy con

Con trai lên cấp 2, tôi bắt đầu nói với con về tiền bạc

Khi con trai tôi bước vào cấp 2, tôi nhận ra đã đến lúc phải thay đổi cách mình dạy con — không chỉ về học hành, đạo đức hay cách cư xử, mà cả một điều tưởng chừng “người lớn” hơn: chuyện tiền bạc.

Tôi bắt đầu nói với con về thu nhập và chi phí của gia đình, như một cuộc trò chuyện bình thường khác mà hai mẹ con vẫn hay có. Tôi nói cho con biết mỗi tháng nhà mình chi bao nhiêu, tiền ăn, tiền học, tiền điện nước, và cả những khoản dự phòng nhỏ cho tương lai. Tôi không muốn con lớn lên trong ảo tưởng rằng tiền “tự nhiên mà có”, cũng không muốn con sống với cảm giác thiếu thốn, chỉ mong con hiểu rằng mỗi đồng tiền đều có giá trị và mang theo công sức của người kiếm ra nó.

Tôi cũng cho con một khoản tiền tiêu vặt cố định hàng tháng và để con tự quyết định cách sử dụng. Không giám sát, không can thiệp. Tôi chỉ lắng nghe con kể khi con muốn kể.

Một lần, con làm mất tiền. Con nhìn tôi, lo lắng, chờ đợi. Tôi nói nhẹ nhàng:

 “Đó là tiền của con. Con cần tự bảo quản, và mẹ sẽ không bù vào. Vì con phải chịu trách nhiệm với lựa chọn của mình.”

Tôi tưởng con sẽ giận hay buồn, nhưng vài ngày sau, tôi thấy con ghi chép cẩn thận những khoản tiêu vặt của mình vào sổ nhỏ.

Khi bà nội biết chuyện, bà bảo tôi:

“Mày chỉ "hành" cháu tao, dạy con cũng không dạy nổi. Nó còn nhỏ, mất thì cho lại, để nó không tủi.”

Tôi hiểu tâm lý của bà, tình thương của thế hệ trước luôn đi kèm nỗi sợ cháu mình thiệt thòi. Nhưng tôi cũng tin, dạy con không phải là cho con đủ mọi thứ, mà là cho con cơ hội học cách đứng trên đôi chân của mình.

Nói chuyện về tiền bạc không phải điều gì "kinh khủng"

Mà là dạy con biết giá trị lao động, sự tự chủ và giới hạn của bản thân.

Theo nghiên cứu của Đại học Cambridge năm 2013 (Whitebread & Bingham, 2013), trẻ em đã hình thành những thói quen tài chính cơ bản trước 7 tuổi, bao gồm cách tiêu tiền và nhận thức về tiết kiệm. Trẻ quan sát cha mẹ, không phải bài giảng, mà là cách người lớn nói về tiền, tiêu tiền, và đối xử với tiền.

Nói cách khác, nếu ta trốn tránh những cuộc trò chuyện về tiền, con sẽ học về nó từ người khác, từ bạn bè, từ mạng xã hội – nơi giá trị của tiền thường bị bóp méo.

Tôi muốn con hiểu rằng tiền không chỉ là thứ để “mua”, mà là thước đo của lao động, của thời gian, và của trách nhiệm.

Mất tiền — là mất công sức. Giữ được tiền — là biết trân trọng giá trị mình tạo ra.

Trẻ cần được trải nghiệm, không chỉ nghe giảng

Nhà tâm lý học Jean Piaget từng nói:

“Trẻ em không học từ lời nói, chúng học từ hậu quả của hành động.”

Điều đó đúng với mọi khía cạnh, kể cả chuyện tài chính. Nếu con chỉ nghe “phải tiết kiệm” mà chưa từng trải qua cảm giác mất tiền rồi tiếc, mua món đồ vô ích rồi hối hận, con sẽ không bao giờ hiểu hết ý nghĩa của kỷ luật tài chính.

Và chính trong những trải nghiệm nhỏ ấy, con học được bài học lớn:

Biết lập kế hoạch cho khoản tiêu sắp tới.

Biết hoãn lại ham muốn để dành tiền cho điều quan trọng hơn.

Biết chịu trách nhiệm khi sai sót xảy ra.

Những kỹ năng này không chỉ giúp con tiêu tiền khôn ngoan hơn, mà còn trở thành nền tảng cho sự tự lập, tự trọng và tự kiểm soát bản thân – những năng lực sống cốt lõi mà trường học không dạy.

Không ai sinh ra đã biết quản lý tiền

Một nghiên cứu khác của Gudmunson & Danes (2011) đăng trên Journal of Family and Economic Issues khẳng định:

“Trẻ học về tiền thông qua quá trình ‘xã hội hóa tài chính’ trong gia đình – nơi cha mẹ là nguồn ảnh hưởng quan trọng nhất.”

Điều đó nghĩa là, con không học cách tiêu tiền từ bài giảng, mà từ chính hành vi và lời nói hàng ngày của cha mẹ.

Vì thế, nếu chúng ta chọn im lặng, né tránh, hoặc chỉ biết mắng con “phung phí”, thì ta đang bỏ lỡ một cơ hội quan trọng để xây nền tảng cho con trưởng thành.

Dạy con quản lý tiền cũng là dạy con chịu trách nhiệm với chính mình

Tôi nói với con rằng, có tiền không xấu, ham tiền không sai, nhưng chỉ sống vì tiền thì sẽ rỗng tuếch.

Tiền là phương tiện, không phải mục tiêu.

Và điều quý giá nhất không nằm trong ví, mà nằm ở cách ta kiếm, giữ và sử dụng nó.

Khi con lớn hơn, tôi tin con sẽ hiểu rằng: lần mất tiền ngày ấy không khiến con “thiệt thòi” — mà là lần con bắt đầu biết trân trọng giá trị lao động, biết tự chịu trách nhiệm và biết nghĩ cho tương lai của chính mình.

Kết luận

Có nên nói chuyện tiền bạc với con không?

Câu trả lời của tôi là: Rất nên. Nhưng phải đúng cách.

Không phải để con sớm lo toan, mà để con sớm hiểu về cuộc sống thực tế.

Không phải để con đếm tiền, mà để con học cách trân trọng công sức.

Không phải để con biết giàu, mà để con biết sống có trách nhiệm với mỗi đồng mình có được.