Nguyên Đại sứ Việt Nam tại Bỉ và Luxembourg: Để giữ bản sắc, trường quốc tế không được "chiều" giáo viên người nước ngoài

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, hệ thống giáo dục quốc tế tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, mang đến nhiều cơ hội nhưng cũng không ít thách thức. Câu chuyện không chỉ dừng lại ở việc dạy học sinh nói thông thạo tiếng Anh hay tiếp cận tri thức tiên tiến, mà còn là bài Toán cân bằng giữa hội nhập quốc tế và gìn giữ bản sắc văn hóa Việt.

Tại diễn đàn "Giáo Dục Vượt Trội - Nâng Niu Bản Sắc" mới đây, bà Tôn Nữ Thị Ninh - nguyên Đại sứ Việt Nam tại Bỉ và Luxembourg đã đưa ra quan điểm thẳng thắn: "Các trường quốc tế không nên 'chiều' giáo viên nước ngoài". Theo bà, ngoài việc mang đến kiến thức toàn cầu, giáo viên quốc tế cần phải dành thời gian tìm hiểu văn hóa và đặc trưng Việt Nam. 

"Ngoài giúp chúng ta biết những chuyện từ Silicon Valley, Hollywood thì bắt buộc họ khi tới Việt Nam dạy học và làm việc phải bỏ thì giờ tìm hiểu và học về văn hoá và đặc trưng của Việt Nam. Phải đặt ra được điều kiện thì tâm thế của chúng ta mới không bị lép vế. Theo tôi, đã đến lúc Việt Nam thôi nên làm đàn em đi", bà Ninh chia sẻ.

Thực tế cho thấy, nhiều giáo viên nước ngoài đến Việt Nam với tâm thế "mang thế giới vào lớp học" nhưng lại thiếu sự quan tâm đến văn hóa bản địa. Bà Ninh chia sẻ trải nghiệm cá nhân thời điểm bà mới về lại Việt Nam, học ở trường cấp 3. Bà từng được các thầy cô người Pháp yêu cầu chọn một tên tiếng Pháp để tiện xưng hô - dù tên của bà là "Ninh", không có dấu, rất dễ phát âm. Nhưng khi học ở Pháp, không ai bắt bà phải đổi tên cả.

Theo bà, sự thiếu tôn trọng văn hóa bản địa bắt đầu từ những điều tưởng như rất nhỏ. Và đến hôm nay, vẫn còn nhiều giáo viên nước ngoài ở Việt Nam giữ tâm lý như thế. Đáng nói, các giáo viên này được trả lương cao nhưng không cố gắng học cách... phát âm tên Việt, hay rộng hơn là hiểu hơn về bản sắc đất nước nơi họ đang giảng dạy.

Theo bà Ninh, các trường không nên "chiều" giáo viên nước ngoài, mà cần đóng vai trò như những nhà đàm phán văn hóa. Khi tuyển dụng, tiêu chí không chỉ là bằng cấp hay kinh nghiệm, mà cần đặt ra yêu cầu rõ ràng về khả năng thích nghi và sẵn sàng học hỏi văn hóa bản địa. Thái độ học tập của người thầy rất quan trọng.

Nhà giáo dục Thanh Bùi cũng bày tỏ lo ngại về một thế hệ trẻ Việt "nói trơn tru hello nhưng không biết chào bằng tiếng Việt". Tiếng Việt không thể trở thành ngoại ngữ với thế hệ trẻ. Trong khi, bản sắc và toàn diện mới đưa thế hệ trẻ Việt Nam đi ra thế giới, cạnh tranh, khác biệt. Người Việt Nam không thể hội nhập toàn cầu hiệu quả, vượt trội nếu không trả lời được mình là ai, mình đến từ đâu.

Trước câu hỏi cụ thể về việc cân bằng và giáo dục bản sắc Việt cho hai con song sinh, Thanh Bùi chia sẻ, anh và hai con nói song song cả tiếng Việt và tiếng Anh. Việc sử dụng đa ngôn ngữ giúp con người linh hoạt và dễ diễn đạt phù hợp từng bối cảnh. Điều khác biệt và cái hay của tiếng Việt là nó giúp chạm sâu vào suy ngẫm và tâm hồn sau đó. 

Ví dụ, nếu anh và các con đang trao đổi với nhau một vấn đề xã hội bên ngoài, thì tiếng Anh sẽ giúp dễ dàng làm rõ được vấn đề. Nhưng ở những trường hợp khi có bất đồng hoặc xung đột về hành xử, đòi hỏi để chạm vào tầng sâu nhất, khơi dậy yêu thương và hàn gắn lại thì lại phải bằng tiếng Việt.

"Trong một chuyến bay từ Hà Nội, Thanh chứng kiến hai mẹ con ngồi phía sau hoàn toàn đứt kết nối và đổ vỡ vì mẹ chỉ biết nói tiếng Việt nhưng con thì nói tiếng Anh. Chuyện xảy ra không chỉ cãi vã, bất đồng, điều Thanh bị tác động nhất là hai mẹ con ôm nhau khóc trong sự bất lực. Câu chuyện đó làm Thanh vỡ ra thực tế hiện nay, khác ngôn ngữ thì dù sống chung nhà, cha mẹ và con cái cũng sẽ khác luôn trái tim. Thanh hỏi chính Thanh khi mở trường và cả phụ huynh rằng liệu chúng ta đang đánh đổi điều gì nếu thế hệ con em chúng ta chỉ giỏi tiếng anh nhưng mất gốc, lơ lớ tiếng mẹ đẻ", anh nói.

Trước chủ đề giáo dục vượt trội, bà Tôn Nữ Thị Ninh và nhà giáo dục Thanh Bùi cũng đưa ra góc nhìn đáng suy ngẫm.

Theo bà Ninh, giáo dục vượt trội hướng tới nền giáo dục không đại trà. Không đại trà thường được hiểu là dành cho nhóm nhỏ ưu tú. Nhưng nên hiểu là giáo dục không đại trà còn có nghĩa là tập trung phát triển sâu về học thuật, toàn diện.

Nhà giáo dục Thanh Bùi lý giải khái niệm vượt trội là kết tinh giáo dục toàn diện và bản sắc văn hoá. Vượt trội giúp khơi dậy và phát triển tinh hoa con người Việt Nam trong từng đứa trẻ. Mỗi đứa trẻ tiềm ẩn một tinh hoa khác biệt. Nhưng chúng ta sẽ không biết được con em mình tiềm ẩn và tài năng về cái gì nếu không thông qua giáo dục để các con được cọ sát, được thực hành và phát triển.

Tiếp nối diễn đàn trực tuyến về giáo dục sáng tạo “Symphony of the Mind” được tổ chức đầy hoài bão trong bối cảnh covid-19 toàn cầu năm 2021, hệ thống giáo dục toàn diện tiên phong tại Việt Nam Embassy Education phối hợp với VietSuccsess tổ chức sự kiện đặc biệt đánh dấu năm bản lề 2025 với chủ đề “Giáo Dục Vượt Trội- Nâng Niu Bản Sắc".

Diễn đàn tiếp tục truyền tải thông điệp thực tế, có tính chiến lược như một kim chỉ nam thay đổi nhận thức xã hội và thúc đẩy một nền giáo dục tương lai không chỉ toàn diện, ưu tú mà còn phải VƯỢT TRỘI, định vị CĂN TÍNH VIỆT và thương hiệu CON NGƯỜI VIỆT NAM TINH HOA trong kỉ nguyên hội nhập toàn cầu.

“Giáo Dục Vượt Trội - Nâng Niu Bản Sắc” với sự tham gia của những chuyên gia hàng đầu trong nhiều lĩnh vực giáo dục, văn hóa và nghệ thuật tại Việt Nam và quốc tế, sẽ mở ra những góc nhìn và kiến giải về con đường giáo dục tương lai cho thế hệ trẻ Việt Nam: Không chỉ là giỏi, mà phát triển toàn diện và bản lĩnh đồng thời hướng tất cả chúng ta cùng nhìn sâu vào câu hỏi: “Làm sao để thế hệ trẻ tương lai được phát triển toàn diện, thực sự vượt trội nhưng vẫn giữ được bản sắc riêng?